Onder redactie van Mr. Kitty van Boven
Tuymans heeft een schilderij gemaakt van de Belgische politicus Jean-Marie Dedecker. Hij baseerde zich hierbij overduidelijk op een foto van Dedecker gemaakt door de Belgische fotografe Katrijn Van Giel. Daaraan valt weinig te ontkennen wanneer men beiden naast elkaar legt.
Wat Tuymans echter wel ontkent, is dat hij door het maken van het schilderij inbreuk heeft gemaakt op de auteursrechten van Van Giel.
Deze discussies zijn niet geheel nieuw. Waar creatievelingen zich baseren op bestaande afbeeldingen op kunstwerken zullen sommige vormen van ‘inspiratie’ de grenzen van het auteursrecht raken.
Wat interessant is voor juristen is de scheidslijn tussen inspiratiebron of replica. Al eerder berichtte ik over gevallen waarbij de grenzen van het auteursrecht werden geraakt.[1]
Daarbij concludeerde de rechter dat sprake was van een auteursrechtinbreuk nadat een theater een replica ophing van een foto van een fotograaf.
Het naschilderen van een schilderij en het vervolgens te koop aanbieden mocht ook al niet.
Ook het maken van een logo aan de hand van een foto werd als een auteursrechtinbreuk aangemerkt.[2]
Parodie
Tuymans heeft als argumenten onder meer het feit dat zijn werk beschouwd dient te worden als een parodie, waarvoor de auteurswet een uitzondering kent. Voor een ironische nabootsing van een werk en waarbij het contrast met het originele werk overheerst geldt namelijk dat geen sprake kan zijn van een inbreuk op de auteursrechten van de maker van het originele werk.
Echter, in dit geval vertoont het schilderij wel erg weinig verschillen met de foto van Van Giel. Daarnaast is het parodie aspect –-mij in elk geval-- niet duidelijk.
Ook hoogleraar Egbert Dommering trekt deze conclusie in de Volkskrant van 22 januari 2015. Daarbij voegt hij er nog aan toe dat er eveneens geen sprake kan zijn van een beeldcitaat omdat de afbeelding niet is afgeleid van een groter werk.
Het is voor Tuymans dus niet mogelijk zich op een van de uitzonderingsmogelijkheden uit de auteurswet te beroepen.
Oordeel
De Belgische rechter ziet ook het parodie aspect niet. Deze oordeelt dat er sprake is van een auteursrechtinbreuk en veroordeelt Tuymans onder andere tot een dwangsom van een half miljoen euro.
Tuymans geeft na de uitspraak het commentaar dat ‘geen enkele kunstenaar nog vrijelijk kan omgaan met de beelden die zich massaal en via alle mogelijke media aandienen’.
Andere media berichten dat het Van Giel enkel te doen is om geld.
Maar kloppen deze aannames wel?
Het is nog wel degelijk mogelijk voor kunstenaars om gebruik te maken van ‘beelden die zich massaal en via alle mogelijke media aandienen’, alleen had Tuymans de moeite moeten nemen om Van Giel te benaderen en haar toestemming te verkrijgen alvorens het beeld te reproduceren in de vorm van een schilderij. Dan was er namelijk niets aan de hand geweest.
Daarnaast noemt hoogleraar Dommering de mogelijkheid van een ‘beeldcitaat’; het overnemen van slechts een gedeelte van een foto door deze als zijnde een citaat te reproduceren.
De stelling van Tuymans dat hij ernstig wordt belemmerd in zijn mogelijkheden om schilderijen te maken lijkt in dit licht dus overdreven.
En gaat het om geld? Wellicht. Maar Van Giel is een professioneel fotografe, die leeft van de inkomsten door de verkoop van haar (pers-)foto’s. In dat licht bezien is het helemaal niet vreemd dat zij een vergoeding vraagt voor het gebruik –-of in dit geval de reproductie-- van haar foto. Tuymans verdient zelf immers ook naar verluidt veel geld met de verkoop van zijn schilderijen, hij is in die zin net zo commercieel bezig als Van Giel. Dat Van Giel nimmer een factuur aan Tuymans heeft gezonden voor het gebruik doet hier niets aan af; voorafgaand aan het gebruik van auteursrechtelijk materiaal dient toestemming van de auteursrechthebbende verkregen te worden en eventueel een licentievergoeding te worden betaald. Het is niet de taak van Van Giel om achteraf gebruikers van haar foto’s op te sporen en deze simpelweg achteraf een factuur te zenden. Het stond Van Giel derhalve volledig vrij om Tuymans in rechte te betrekken voor het gebruik van haar foto zonder haar toestemming.
Beroep
Tuymans heeft aangegeven in beroep te gaan tegen het vonnis van de Belgische rechter.
Het is maar de vraag of zijn argumenten in beroep wel overtuigend genoeg zijn. Gezien het feitencomplex zie ik weinig ruimte voor een ander oordeel.
Sorry meneer Tuymans, ik denk dat u een andere opvatting van ‘humor’ of ‘parodie’ heeft dan de meeste rechters in dit vakgebied.