Heksenjacht en verdienmodel

door: Kitty van Boven

Mr. Kitty van Boven
advocaat

i-ee
Anna van Renesseplein 8
1911 KN Uitgeest
Tel. 06-23118461, Tel. 0251 - 36 20 37, Fax 0251 - 36 20 47, e-mail.

Inleiding

Er wordt mij weleens verweten bezig te zijn met een heksenjacht op bloggers die ongevraagd foto’s hebben gebruikt. Daarbij wordt mij ook weleens verweten daar een ‘verdienmodel’ van te hebben gemaakt.  Deze verwijten komen van mensen die door mij namens een fotograaf zijn aangesproken na een inbreuk op dien auteursrechten en zijn meestal niet gestoeld op enige kennis van de relevante feiten of wetgeving. Nu is het mij al langer bekend dat je niet alles wat op internet staat moet geloven, maar helaas zijn er steeds meer mensen die internet, en dan met name ‘Google’ zien als de meest geloofwaardige bron ooit.

Handhaving auteursrechten is geen heksenjacht

Het handhaven van auteursrechten is voor fotografen om meerdere redenen belangrijk en iedere fotograaf maakt zo zijn eigen keuzes of hij overgaat tot handhaving en zo ja, in welke gevallen. Daarbij maakt het natuurlijk een groot verschil op welk gebied de fotograaf werkzaam is en door wie zijn foto’s in welke mate ongevraagd gebruikt worden. De persfotograaf met actuele foto’s die maar kort kunnen worden geëxploiteerd en die ze exclusief wil leveren maar zijn foto’s terug ziet op ontelbare websites zal andere afwegingen maken dan de kunstfotograaf die beeld maakt met een veel langere levensduur voor een andere doelgroep tegen een ander tarief die af en toe zijn foto ziet op een particuliere website.

Maar wat de aard van de foto’s en het gebruik ook is, het gebruik daarvan zonder toestemming hoeft de fotograaf niet toe te staan. Tenzij er natuurlijk sprake is van de uitzonderingen in de auteurswet zoals bijvoorbeeld de citaatexceptie. In alle overige gevallen kan de fotograaf zijn auteursrechten handhaven.

Ook het handhaven van auteursrechten tegenover zogenaamde ‘bloggers[1]’ kan voor de betreffende fotograaf heel wenselijk zijn. In de eerste plaats omdat niet alle bloggers die zichzelf zo noemen ook bloggers zijn zonder commercieel oogmerk. Op veel websites staan allerlei advertenties, of worden juist de eigen commerciële activiteiten van de betreffende blogger aangeprezen. En op de bekende .blog.nl websites bijvoorbeeld delen de beheerders van de blog mee in de opbrengsten gerelateerd aan het aantal bezoekers van het blog[2], dan gaat het dus niet meer om een persoonlijk dagboek zonder verder commercieel oogmerk. In de tweede plaats omdat de blogwebsites ook vaak weer een bron zijn voor verdere inbreuken. Juist wanneer een foto door een blogger wordt geplaatst, wordt vaak vergeten de naam van de fotograaf erbij te vermelden. En juist naamsvermelding is een belangrijk middel om verdere inbreuken tegen te gaan. In de derde plaats is het handhaven van rechten ten opzichte van bloggers raadzaam om deze bloggers daarmee ook te informeren over het auteursrecht, het belang ervan en wat de consequenties voor de rechthebbende zijn wanneer  inbreuk wordt gemaakt op dat auteursrecht. Daarmee kunnen toekomstige inbreuken waarschijnlijk ook voorkomen worden.

Het handhaven van auteursrechten ten opzichte van bloggers door ze aan te spreken en te informeren, kan naast een eventuele vordering tot schadevergoeding.  Of een fotograaf ook een schadevergoeding wil vorderen bij een inbreuk hangt af van de betreffende specifieke omstandigheden waaronder het criterium of de gebruiker er zelf een voordeel bij heeft om de foto te gebruiken.

Om auteursrechten te kunnen handhaven is het van belang om inbreuken te constateren en de inbreukmakers te achterhalen. Een andere manier om de inbreukmakers, ook als het bloggers zijn, aan te spreken is er eenvoudigweg niet. Het zou mooi zijn als er een automatische melding kwam als iemand ongevraagd uw foto gaat gebruiken maar zo’n systeem is er nu eenmaal niet. Het handhaven van auteursrechten betekent dan ook nog steeds voor u dat u actief op zoek moet gaan naar inbreuken en de betreffende inbreukplegers.

Dat is natuurlijk niet hetzelfde als een heksenjacht.

Bovendien heb ik van geen enkele fotograaf vernomen dat hij/zij specifiek zijn rechten handhaaft ten aanzien van bloggers of specifiek op zoek gaat naar inbreuken gepleegd door bloggers. Of überhaupt een specifieke doelgroep, welke dan ook. Fotografen die hun rechten willen handhaven doen dat enkel vanuit hun eigen belangen en kiezen er daarbij zelf voor om (beweerdelijke) bloggers wel of niet aan te schrijven.

Handhaving auteursrechten is geen verdienmodel

Het handhaven van auteursrechten betekent in de eerste plaats dat aan de gebruiker die zonder toestemming uw foto gebruikt, duidelijk wordt gemaakt dat dat niet mag en dat het gebruik van de foto gestaakt moet worden. Het kost tijd en moeite om inbreuken te constateren, de inbreukpleger te achterhalen en deze aan te schrijven.

Er moet actief door de auteursrechthebbende gezocht worden naar het gebruik van de foto’s en dat is een tijdsintensieve bezigheid. Daarna zal het bewijs dat er sprake is van een inbreuk moeten worden vastgelegd. Het komt helaas regelmatig voor dat de inbreukpleger die aangesproken wordt direct de foto verwijderd en dan zegt dat de betreffende foto helemaal  niet op zijn website heeft gestaan. Dan is het toch wel handig als dat bewijs er ligt.

Ook zal de identiteit van de inbreukpleger achterhaald moeten worden. Niet op alle websites staan duidelijke contactgegevens en soms gaat het om een subwebsite of een forumwebsite. Het achterhalen van contactgegevens kost in de praktijk vaak de nodige moeite. Als er contactgegevens opgevraagd moeten worden bij het SIDN, dat alle houders van .nl domeinnamen heeft geregistreerd, dan kan dat bovendien alleen door een deurwaarder of een advocaat.

Daarna komt dan het contact met de inbreukpleger, dat wil zeggen het sturen van een brief of mail (handig omdat dan het bewijsmateriaal meegestuurd kan worden) of het voeren van een telefoongesprek (sneller en persoonlijker). Ook daar gaat de nodige tijd in zitten, zeker als er zich daarna een discussie ontwikkelt over bijvoorbeeld de vraag of het gebruik wel onrechtmatig was of er navraag gedaan moet worden naar de herkomst van de foto.

Daarnaast geldt dat als de betreffende gebruiker u om voorafgaande toestemming had gevraagd, zoals dat ook hoort, u een prijs had kunnen bedingen voor het gebruik van uw foto. Een veel gehoord tegenargument is dat de inbreukpleger dat bedrag niet had betaald omdat hij het te hoog vindt, maar als hij vantevoren had geïnformeerd dan had hij dat geweten en kunnen besluiten de foto niet te gebruiken. Als de foto wel gebruikt is, is die gederfde licentievergoeding  dus een schadepost waarvan vergoeding gevorderd kan worden.

Ook kan er schade gevorderd worden vanwege het ontbreken van naamsvermelding, het verminderen van exploitatiemogelijkheden en het verlies aan exclusiviteitswaarde van de foto door de inbreuk. De totale schade is dan groter dan alleen de gemiste inkomsten. Ook daarvan kan vergoeding gevorderd worden.

De vraag aan de inbreukmaker om de geleden schade te vergoeden is geen verdienmodel. Het betaald krijgen voor het gebruik van uw foto dat is voor de meeste fotografen het verdienmodel. En dat betekent dat als er niet betaald wordt voor het gebruik van de foto er sprake is van schade en de fotograaf eenvoudigweg zijn inkomsten misloopt.

Vaak wordt gedacht dat omdat er al een keer voor de foto betaald is, voor het hergebruik daarvan niet opnieuw betaald hoeft te worden. Dat is een onjuiste redenering uiteraard.  Voor iedere nieuwe openbaarmaking dient voorafgaande toestemming aan de auteursrechthebbende gevraagd te worden en die kan daaraan steeds weer de voorwaarde van het betalen van een licentietarief bedingen.

Niet alles wat op internet staat is waar

Internet is een fantastisch medium om snel en goedkoop informatie uit te wisselen. Er is echter geen enkele controle op de juistheid van die informatie. En met de toenemende mogelijkheden om anoniem informatie te plaatsen worden ook de gebruikelijke fatsoensnormen regelmatig overschreden

Het handhaven van auteursrechten is voor de meeste fotografen een noodzakelijke voorwaarde om hun foto’s te kunnen blijven exploiteren en hun positie te kunnen waarborgen. Daarbij moeten de onjuiste uitlatingen op internet met de blijkbaar daarbij horende bedreiging op de koop toe genomen worden. Het blijven geven van voorlichting over de auteurswet en de consequenties bij een inbreuk kunnen daar wellicht een rol ten goede in spelen.