Foam▼

Foam
Keizersgracht 609
1017 DS Amsterdam NL
+31-20 551 65 00

William Klein

De foto’s die ik tijdens de persconferentie in Foam had gemaakt bleken later zo bewogen en onscherp, dat ik er niets over durfde vertellen en helemaal niemand iets liet zien.

Pas nadat ik ook de mooie catalogus had gelezen, leken die persoonlijke foto’s eigenlijk wel te passen bij het onderwerp, bij de hoofdpersoon: de legendarische fotograaf, designer en filmer William Klein. Dat klinkt erg hoogmoedig, maar ik durf het te zeggen nadat ik die vriendelijke man daar zo ontspannen en zonder een spoor van opscheppen en interessant-doenerij hoorde praten. Vertellen hoe hij begon, zo’n zestig jaar geleden. Hij was vierentwintig, en werkte voornamelijk als vrij schilder, was heel erg geïnteresseerd in design, in fotografie en grafisch ontwerpen, maar, in zijn eigen woorden: “not very experienced with photography”.

In de zaal waar de persconferentie plaatsvond en waar tientallen fotografen, journalisten en museummedewerkers hun hals rekten om een glimp en enkele woorden van de klassieke experimentele meester op te vangen, zijn de wanden bedekt met metershoge afdrukken van contactsheets, voorzien van kaders, strepen en krachtige doorhalingen.
Ter decoratie van de persconferentie, dacht ik eerst. Om ons, de jongere generatie, te laten zien hoe dat vroeger ging, in dat tijdperk vóór de digitale fotografie: om niet meteen alles af te drukken, kiest de fotograaf op de contactsheets de beste opnamen.

Fotografie langs de Amsterdamse grachten

Een langzame schemering daalt neer over de stad. De auto’s op de gracht hebben al hun te felle koplampen aan, maar ik fiets nog zonder licht. Het is nog láng geen avond, en als je langs de bomen omhoog kijkt zie je dat het niet eens echt donker is; ook de straatlantaarns branden nog niet. Met mijn kleine cameraatje kan ik zonder probleem en hinderlijke flits een foto maken.
Maar ik fiéts al door een foto, realiseer ik me, hier op de Amsterdamse Prinsengracht, die velen alleen van foto’s kennen. Of van een schilderij. Al die van elkaar verschillende grachtenhuizen, auto’s geparkeerd langs het water, de zachte bogen van een door lampjes verlichte brug. Aan de overkant is een heel stuk gracht leeg en kaal – alle bomen daar zijn verhuisd. Er wordt aan de kaden en het wegdek gewerkt, en als ik de grote graafmachine wegdenk, herken ik de gracht zoals je die op een zeventiende-eeuws schilderij ziet, een lege kade, geen hoge bomen of woonboten, en vooral: geen auto’s.

Dit jaar wordt er veel gevierd in Amsterdam: na tien jaar gaat het Rijksmuseum weer open, het Concertgebouw staat er al honderdvijfentwintig jaar, en vierhonderd jaar geleden werd met de bouw van de grachtengordel begonnen. En ik fiets fluitend langs die grachten, als ik kon fluiten tenminste. Meer dromend eigenlijk, half neuriënd slinger ik om auto’s en toeristen heen, en denk aan vroegere avondwandelingen met mijn grootvader die, stevig voortstappend, de handen op de rug, ons eindeloos verhalen vertelde over al die verschillende soorten gevels, en de geschiedenis van de grachtenhuizen.
Het mooie is dat er nu zo veel panden als museum zijn te bezoeken, en, nog mooier, dat er op de Keizersgracht op loopafstand van elkaar zelfs twee serieuze fotografie-musea in prachtige panden huizen. Soms geniet ik er meer van interieur en grachtentuin dan van het daar geëxposeerde, maar dat is een geheim.

Shahidul Alam

Het is extreem koud. En ook zonnig, de zon komt echter niet door de winter heen. Ik wandel rond de middag vanaf de metro langs de Stopera naar de Herengracht alwaar het 'Prince Claus Fund' ofwel het 'Prins Claus Fonds voor Cultuur en Ontwikkeling' is gevestigd. Wanneer ik binnenkom word ik naar een conferentiekamer geleid, waar ik word voorgesteld aan Shahidul Alam. Een gedrongen man die rust uitstraalt vanuit donkere maar open vriendelijke ogen. Een man aan wie je niet kunt zien dat hij als activist wordt bestempeld. Een strijder voor democratie, die van zijn vak gebruik maakt om een rechtvaardiger samenleving af te dwingen door educatie. Dit is het verhaal van een van mijn meest bijzondere ontmoetingen. “Je maakt mooie foto's.” Hij glimlacht alleen maar.

Shahidul werd geboren in 1955, in Dhaka in Bangladesh. In Engeland studeerde hij scheikunde en gaf er ook les in. Hij behaalde daar een graad (PhD) in de filosofie, aan de Universiteit van Londen. De fotografie kwam eigenlijk pas later. “Ik ben altijd enorm geïnteresseerd geweest in fotografie. Met mijn vrij conventionele afkomst was het alleen moeilijk om een minder conventioneel beroep te kiezen. Tijdens de voorbereidingen van mijn promotie in Londen kreeg ik de kans om naar de VS en Canada te gaan. Ik reisde daar liftend rond met een camera die ik op verzoek voor een vriend had gekocht. En fotografeerde daar natuurlijk ook mee. Terug in Londen bleek de vriend het geld niet te hebben om de camera te betalen, dus bleef ik er mee zitten. Ik besloot om te gaan fotograferen. Ik had daar ook een politieke rechtvaardiging voor. Ik dacht altijd al na over politieke vraagstukken, over democratie, over het Westen dat zich superieur voelt aan het Oosten. En ik bedacht mij dat beelden daar verandering in konden brengen. De westelijke wereld ziet Bangladesh als een land dat het bestaan alleen maar dankt aan de ontwikkelingshulp. In werkelijkheid is dit anders.