Onder redactie van Mr. Kitty van Boven
De vraag leidde onlangs bij Britse auteursrechtdeskundigen tot verdeeldheid.
In het geding was een zwart-witfoto met daarop de Big Ben en een typisch Engelse bus. Of eigenlijk twee foto’s. Want op de tweede foto was een vrijwel identieke situatie te zien, ook in het zwart-wit met daarop de Big Ben en een typisch Engelse bus. Het verschil is alleen dat de hoek waaronder de tweede foto is genomen iets anders is.
De vraag die hierdoor ontstond was of de tweede foto inbreuk maakt op de auteursrechten van de eerste foto.
De algemene setting en vorm van beide foto’s is vrijwel identiek en in de tweede foto zijn dezelfde kleuraccenten aangehaald als bij de eerste foto.
Er is sprake van auteursrechtinbreuk wanneer het geheel of een gedeelte van een auteursrechtelijk beschermd werk wordt overgenomen. Nu in dit geval de originele foto niet exact is overgenomen, maar er wel een vrijwel identieke foto is gemaakt uit een net iets andere invalshoek, is dit een interessante kwestie.
De Engelse rechter oordeelde uiteindelijk dat er sprake is van een auteursrechtinbreuk, omdat de belangrijkste basiselementen in de foto’s identiek zijn. Er kan in dit geval daarnaast weinig ruimte gevonden worden om van toeval te kunnen spreken. Voor geïnteresseerden is meer informatie te vinden op www.bailii.org/ew/cases/EWPCC/2012/1.html# Annex1.
De Nederlandse rechter moest zich al eerder buigen over een soortgelijk vraagstuk.
Een Nederlands theater werd veroordeeld tot het verwijderen van een foto die was aangebracht op een muur, maar die bijna volledig overeenkwam met een foto die het theater eerder had aangekocht. Een replica van deze eerder aangekochte foto was vervolgens op een muur in een theater aangebracht.
Advertentie
In deze casus kwamen de beide totaalindrukken in dusdanige mate overeen, dat van een auteursrechtinbreuk gesproken kon worden. De belangrijkste elementen van de originele foto waren namelijk overgenomen in de tweede foto (de houding van de geportretteerde, naakte vrouw, de achtergrond, etc.).
Daarnaast waren er zo weinig verschillen aan te merken, dat het vermoeden van ontlening moest worden aangenomen. Die ontlening is een belangrijke eis om te kunnen spreken van inbreuk. Wanneer de tweede foto of schilderij als een volstrekt onafhankelijk werk tot stand is gekomen zonder dat de maker kennis had of behoorde te hebben van het eerdere werk, dan is er geen sprake van inbreuk. Hoewel dit wel heel toevallig is, komt het een enkele maal toch voor.
Een eerdere foto als inspiratiebron gebruiken mag, maar er moet uitgekeken worden dat het nieuwe werk niet teveel lijkt op het originele werk, waardoor van ontlening en dus auteursrechtinbreuk gesproken kan worden. Dan is er namelijk sprake van een replica.
De mythe gaat dat er tenminste 7 verschillen moeten zitten tussen het eerdere en het nieuwe werk maar die kan hierbij direct ontzenuwd worden. Het aantal verschillen is niet relevant, het cruciale criterium is of de maker van het tweede werk zijn eigen oorspronkelijke creatieve keuzes heeft gemaakt en zijn eigen persoonlijke stempel op het werk heeft gedrukt. Dan is er een nieuw werk ontstaan dat ook een eigen auteursrechtelijke bescherming kent.
Dat de vraag actueel is blijkt ook uit de recente zaak die fotografe Mirjam Letsch aanspande tegen een mevrouw die haar foto als inspiratiebron had gebruikt voor een schilderij en dat schilderij vervolgens op internet openbaar maakte. De rechtbank Haarlem, sector kanton, locatie Haarlem heeft daarover 5 oktober 2011 vonnis gewezen.
De schilderes in casu heeft niet betwist dat zij het schilderij aan de hand van en naar het evenbeeld van de foto heeft gemaakt. Er waren wel verschillen aan te duiden tussen het schilderij en de foto maar overduidelijk was dat de foto het voorbeeld was voor het schilderij en het schilderij eigenlijk slechts een bewerking was van de foto. Er was in geen geval een nieuw oorspronkelijk werk ontstaan. De rechter oordeelt dan ook kort: inbreuk en de geleden schade moet vergoed worden.
De scheidslijn tussen inspiratiebron en replica is een lastige maar het belangrijkste is om aan de goede kant van de scheidslijn te blijven. Gebruik het werk van een ander alleen als inspiratie en maak vervolgens een eigen werk!