Paul Bergen's levende jazz en pop
Bij zo'n “gitaar-aan-een-paal”, daar gebeurt toch niets?

10-7-1989 The Hague, North Sea Jazz Festival<br />
Art Blakey, drummer<br />
foto: © Paul Bergen
view counter

Paul Bergen<br />
Pinkpop 2008<br />
foto: © Andreas TerlaakHet is 9 juni 2012. Uit een kasteelkelder in Woerden klinkt muziek. Initiator Hans van Ommeren had het mij al gezegd, hier móet je naar toe. De tentoonstelling blijkt al te zijn geopend, ik was laat. Binnen loop ik, inmiddels met een koel glas in de hand, door de gewelven. Tussen rijen jazzmusici door: Art Blakey, Isaac Hayes, Lionel Hampton, Roy Hargrove. Groot afgedrukte portretten, reminders aan indrukwekkende concerten. Aan het einde van het rondlopende gewelf onder Kasteel Woerden staan enkele musici, ditmaal dus niet hangend en vooral levend, ik herken het aan de noten: Blue 'Trane. Het Ruud Breuls/Simon Rigter kwintet, de pianist is vervangen door een werkelijk geniale gitarist. Daar sta ik dan, één groot oor, een jazzfreak in het Nirwana...

Plotseling verschijnt Hans van Ommeren voor mij. “Ik stel je even voor aan Paul Bergen.” Terug langs die eindeloze rij indrukwekkende portretten, langs het bewonderend publiek. ik neem mij voor direct een interview vast te leggen. Er staat iemand die er niet uitziet als een Exposerend Kunstenaar maar gewoon als een aardige jongen, zoals je die wel eens in de pauze bij een jazzconcert tegenkomt, heel gewoontjes gekleed. “Dit is Paul.” Wij spreken meteen af om in de week erop het interview te houden.

Sufferdje

Aangekomen in een rustige kindvriendelijke zuidelijke wijk van Den Haag, niet ver van Pauls geboorteplaats, bel ik aan. Binnen smaakt de koffie uitstekend. De wanden zijn leeg. Eigenlijk zouden hier foto's moeten hangen: “Ik ben daar nog niet aan toe gekomen. Maar gelukkig deelt Alice mijn smaak op muziekgebied. Laatstgenoemde gaat even de dochter van school halen, intussen komt het gesprek komt op gang. Paul Bergen werd in 1957 geboren in Delft en verhuisde al spoedig naar Pijnacker. Het Middelbaar Onderwijs genoot hij in Rotterdam. Daarna kwam hij in militaire dienst. “In dienst ontwikkelde ik een hobby, ik begon te fotograferen. Met de legendarische Pentax K1000. Na mijn diensttijd kwam ik bij een drukkerij te werken, hier werd in offset een advertentieblaadje gedrukt, en zo is alles langzaamaan gaan rollen. Ik fotografeerde natuurlijk ook voor dit blaadje. In dienst kwam eigenlijk het besef al, dit werd nu steeds sterker: ik wil fotograaf worden. En omdat mijn interessegebied ook bij muziek lag begon ik op het North Sea Jazzfestival te fotograferen.”

North Sea Jazz Festival 1991<br />
Miles Davis<br />
foto: © Paul Bergen

Persfotograaf

“Ik was inmiddels 29 jaar oud en kwam in 1986 bij Henk Koster in Delft terecht. Bij Henk fotografeerde ik alle sport, ik fotografeerde ook voor 'De Boerderij' en voor het 'AD' deed ik muziek, jazz en pop. Ik was ook een van de weinige fotografen die ook naar de Olympische spelen en naar de WK mochten. Ik voelde mij door het werk voor het AD een echte allrounder worden, ik begon contacten op te bouwen en werd in 1988 zelfstandig. Iedereen ontwikkelt een eigen stijl en een eigen gebied waarop hij focust. Cor Vos bijvoorbeeld heeft iedere wielrenner in zijn archief, maar hij is geen Klaas Jan van der Weij die ook wielrenners heeft gefotografeerd. Guus Dubbelman en Hans Heus doen ook heel verschillende dingen. Wanneer je voor het AD op pad was kon je er natuurlijk ook andere kranten bij doen, zoals Trouw en Volkskrant. Maar Hans Heus raadde mij aan om te proberen zo te werken dat je niet voor tien opdrachtgevers tegelijk werkt, dat kan gaan wringen, welke foto moet er naar welke opdrachtgever? Dus in principe maak ik nu drie foto's en stuur de beste naar de krant en de andere twee gaan in archief. En inderdaad, wanneer je werkt voor één opdrachtgever tegelijk is het gewoon prettiger, iedereen heeft andere eisen, wil ook wat exclusiviteit en dan moet je op tien manieren tegelijk fotograferen. Wanneer je jezelf op één opdracht concentreert houd je een beter overzicht. Ik werkte behalve voor het AD ook, vanwege mijn belangstelling voor pop en jazz, voor 'Muziekkrant Oor', voor 'Off the Record', voor 'Jazzism'. en zo nog een paar bladen. En natuurlijk ook 'Het Parool', 'Mojo Concerts' en 'North Sea Festival' maakten gebruik van mijn archief.”

Zwart/wit en kleur

“Persfotografie deed je op zwart/wit film. Snel ontwikkelen en daarna afdrukken. Ik ben in mijn hart een echte dokaman, ik besteedde veel aandacht aan het afdrukken. Zwart/wit fotografie is altijd erg persoonlijk geweest, aan de afdruk herken je de fotograaf.” Ik gooi er even in: 'Willem Diepraam versus Wubbo de Jong.' Paul knikt,: “Ja, die zwaar doorgedrukte luchten waren bij voorbeeld kenmerkend voor Diepraam. 14-7-1999 Amsterdam<br />
Mary J. Blige, soul singer<br />
foto: © Paul BergenMaar het landschap van de persfotografie veranderde, het moest nog sneller, er werd meer en meer kleurdiamateriaal gevraagd. Dat werd in het midden van de jaren 90 kleurnegatief, makkelijk ontwikkelen 'op de hoek' en de kranten waren ook gek op kleur voor en achterop. Alleen, zwart /wit van kleurenmateriaal werd nooit echt mooi, dus kwam er in mijn fotografie ook meer en meer kleur. Nu wordt er digitaal gefotografeerd, geen kleur? Druk op de knop en 't is zwart/wit, het wordt dan meer en meer een trucje. Ik ga het liefst van RAW naar zwart/wit, dan heb je alles veel beter in de hand. En een kleurenfoto? Die wordt pas echt mooi wanneer er weinig kleur inzit.” Ik vraag: 'Meer monochroom van karakter, bedoel je?' Paul knikt: “Precies. Een paar schakeringen in dezelfde kleur werkt veel sterker dan kakelbont.”

Loeren naar de schermpjes

“Ik houd ook niet van die ellenlange beeldschermsessies. Met soms honderden foto's, druk maar op de knop, zes beelden per seconde. Dé foto wordt gemaakt op het moment dat je op de knop drukt. Wat je tegenwoordig te veel ziet is dat fotografen op de knop drukken en daarna naar het schermpje kijken of het goed is. Dat dit bij reclamefotografie gebeurt is tot daar aan toe, bij persfotografie ben je afhankelijk van het moment. Wanneer je tot de ontdekking komt dat de foto op het schermpje niet dé foto is zijn al die momenten waarop het dé foto had kunnen worden al weer voorbij, niet doen dus. Je maakt de foto en je voelt daarna wel 'of-ie zit'. Je moet ook werken vanuit een rust, niets forceren, altijd het vertrouwen hebben dat er iets gebeurt. Je kunt op een concert zo’n 'paal-met-een-gitaar' er aan fotograferen, er gebeurt dan gewoon niks. Maar blijf je rustig kijken, dan komt ineens dát moment, dat heb je dan, wanneer je tenminste niet op dat domme schermpje stond te loeren. Voor een concert 'begint vind ik het altijd wel spannend. Maar wanneer het concert is begonnen fotografeer ik op de muziek. Bij Jack White (ex White Stripes) is dat natuurlijk ook weer heel anders dan bij jazz.” Ik maak een opmerking: 'Wanneer een jazzmusicus een solo geeft veren meteen de fotografen op om dat te fotograferen. Maar wanneer iemand, heel geconcentreerd en bij zichzelf is wanneer hij begeleidt maakt dit een veel diepere indruk, tenslotte hoor je een solo niet op de foto.” Paul: “Ben ik helemaal met je eens. Bij jazz zijn de foto's die je maakt bij rustpunten in de muziek veel mooier, veel indringender.

Pof! actie!! Een gast met ervaring

In popmuziek zijn het vaak juist die momenten van 'Pof! Actie!!' die het doen. Ik doe dit soort werk dus al een tijd, maar echt, ik vind het nog steeds leuk, 2001-05-09 Michael Brecker<br />
foto: © Paul Bergenvanavond is bijvoorbeeld Pearl Jam in de Ziggo Dome, dat wordt weer genieten. Wanneer ik artiesten moet fotograferen praat ik er altijd ook mee. Er trekt al zoveel volk met camera's aan hen voorbij die alleen maar willen knippen. Dan kom jij, ze voelen het gewoon, 'dat is een gast met ervaring'. Dat geeft deze mensen vertrouwen. En voor jou als fotograaf werkt het beter, je begint dan al met credits.” Er valt even een pauze. Ik vraag “Maakt het uit waar je woont?” Paul: “Hier wonen is erg prettig. In een stad is alles erg dichtbij, dat merk je wanneer je jong bent. Maar wanneer je wat ouder wordt blijft het weliswaar prettig overal bovenop te zitten, maar de rust hier is erg prettig. Het voordeel van hier wonen is dat je zó in de stad bent. Maar mijn werkterrein is eigenlijk het hele land, weliswaar voornamelijk ook Amsterdam en Rotterdam. Verplaatsen doe ik gemakkelijk, ik rijd naar de plaats waar ik moet zijn en pak dan mijn fiets. Dan kom je zonder parkeerproblemen of files waar je moet zijn.”

De tijd is snel gegaan, Paul moet eerst nog om drie uur een klein klusje doen in de stad. Wij nemen dus afscheid, ik kan nog voor de file Groesbeek bereiken. Fotograferen en er over schrijven is verplaatsen. Omdat je onderwerp, het leven, niet naar je toekomt moet jij er naar toe. Onderweg is je dan tijd gegeven om over alles na te denken. En dat doe ik nu ook weer, over de expositie in Woerden die nog tot 19 september (2012) duurt. Ik hoor er weer de muziek bij die vastgeklonken lijkt aan de foto’s van Miles Davis, Alicia Keys, Michael Brecker, Wayne Shorter, Joshua Redman, en Branford Marsalis. Wanneer ik er nu heen zou gaan is de muziek van de opening weliswaar verklonken, de foto's hangen er echter nog. Mooie grootformaat drukken, dat is Hans van Ommeren wel toevertrouwd. Ik besluit om het bezoek toch maar uit te stellen tot ná mijn avondmaal, de dagen daarop kom ik zeker nog een paar maal langs Woerden. En de kans is dan groot dat ik daar ook de lezer van dit artikel tegenkom. Kunnen we het wellicht ook even bij een goed glas over écht fotograferen hebben, want dát kan Paul...

Advertentie

Het nieuwe richtprijzenboekje 2019 is uit!

Het richtprijzenboekje dient behalve voor prijsindicatie ook als richtlijn in gerechtelijke procedures bij toewijzing van honoraria en schadevergoedingen bij geschillen. De richtprijzen zijn gebaseerd op onderzoek naar het prijspeil voor publicatie en productie. Bij de prijsberekening worden behalve resultaten van binnenlands onderzoek ook de prijzen van (EU) beheersmaatschappijen zoals het Belgische Sofam meegenomen. Omdat een prijs afhankelijk is van de ervaring, uitrusting en specialisatie van de fotograaf moeten deze prijzen als een gemiddelde worden beschouwd voor hetgeen door afnemers voor fotografie moet worden betaald. Verder bevat dit herziene werkje een link naar de Algemene Voorwaarden Dupho, informatie over licenties, ISO-normen, IPTC metadata en aanlevering van digitale beeldbestanden. Niet alleen voor de fotograaf van nut, maar ook voor de beeldinkoper.

Klik hier voor meer informatie of om het boekje te bestellen.

view counter