advertentie
Hahnemühle FineArt Baryta Satin 300gr/m2
Fine Art papier voor levendige fijne weergave
natuurlijk wit satijn-glanzend, exceptioneel beeldresultaat, extreemdiepe zwarting, excellente beeldscherpte, ook perfect voor zwart-wit fotografie
voldoet aan ISO 9706
De camerasensor levert signalen die moeten worden omgezet naar leesbare bestanden zoals Tiff, Jpeg of PNG. Het signaal als zodanig is 'onzichtbaar' omdat iedere sensor nu eenmaal een eigen karakteristiek heeft. Zo zijn er sensoren een andere pixelindeling hebben of drie kleurlagen boven elkaar hebben gegroepeerd. De indeling, het patroon van de pixels kan variëren, er kunnen ongevoelige lagen of pixels met normale en met lage gevoeligheid in de sensor zitten. Sensoren hebben meestal een RGB indeling maar er is ook een sensor van Fuji, nog niet op de markt, die een RGBW (wit) indeling heeft.
RAW bestandsformaat •
Een RAW bestand is een bijzonder type bestand, het voldoet niet aan een gedefinieerde standaard, maar is het bestand waar de ruwe sensor-uitvoer van de camera in is opgeslagen. Dit bestand heeft kenmerken, afhankelijk van het camera-merk en kan zelfs per camera-type verschillen. Ook de naamgeving van RAW bestanden is (uiteraard) niet altijd hetzelfde. Zo gebruikt Nikon de .NEF bestandsindeling, bij Fuji heeft men het over .RAF terwijl Olympus hiervoor .ORF gebruikt. Dit betekent dat niet alle RAW bestanden zonder meer door beeldsoftware kunnen worden geopend.
Een RAW bestand bevat alle gegevens die er beschikbaar waren toen de foto werd genomen. Er is geen compressie op de data in het bestand toegepast (In sommige gevallen wel, maar dan gaat het wel om verliesloze compressie) en achteraf zijn de instellingen voor witbalans en belichting aan te passen zonder verlies van data.
RAW bestanden zijn ook erg groot en dit is niet handig wanneer er snel een foto nodig is. De RAW-converter de er voor nodig is, ofwel door de camerafabrikant meegeleverd ofwel ingebouwd in de bewerkingssoftware, heeft bovendien er veel rekentijd nodig om met dit soort bestanden te werken en even een paar foto's e-mailen gaat niet als de foto's per stuk 15MB groot zijn. Om die reden is het handig om naast het RAW bestand, ook de beschikking te hebben over een JPEG bestand waar uw computer wel snel mee kan werken en wat een omvang heeft dat u het wel gemakkelijk kunt e-mailen. Helaas passen de fabrikanten van RAW converters nieuwe bestandsindelingen wat traag aan, dat dit een budgettaire kwestie is wordt geïllustreerd door het gegeven dat open source software, die niet commercieel wordt uitgebracht, de aanpassingen vaak eerder heeft verwerkt.
C't Digitale Fotografie: een vergelijking van beeldkwaliteit •
Onlangs verscheen er in het vooraanstaande Duitse blad C't Digitale Fotografie waarin onder andere ook hard- en softwarespecialisten schrijven, een artikel van 21 pagina's over de commerciële RAW converters die op de markt zijn, van de hand van de bekende Ralph Altmann. In dit Duitse artikel werd de beeldkwaliteit vergeleken.
Zonder hier al te ver op ingegaan, zaken waarover reeds uitputtend is geschreven moet je nu eenmaal niet herhalen, wil ik hier enkele conclusies uit het onderzoek vermelden.
Commerciële software in vogelvlucht •
AfterShotPro. Na de overname van het bij Amerikaanse natuurfotografen geliefde programma Bibble waarvan ook een freeware versie op het internet rondzwerft, heeft Corel er onder de nieuwe naam weinig meer mee gedaan. Het programma heeft inmiddels meer tegens dan voors. Ook aanpassingen zijn niet echt ruim voorhanden.
ACDC is een converter met vele nabewerkingmogelijkheden en als glanspunt de LightEqualizer.
Adobe's Lightroom komt ook goed mee, de workflow is uiterst goed doordacht, al zijn er mensen die archivering liever in eigen hand houden. Wat een archivering in het beeldbewerkingprogramma betekent hebben wij bij het van de een op de andere dag verdwenen en niet meer ondersteunde Aperture van Apple mogen ervaren. In het ergste geval, wanneer een conversie van een archiefopbouw niet mogelijk is, rest er niets anders dan de structuur van het digitale archief zelf opnieuw op te bouwen. Op zich een aardige marketingtruc, gebruikers worden zo gedwongen (vendor lock-in) wellicht tegen heug en meug met een nieuw programma van de maker te gaan werken. Adobe sprong hier slim op in met een tooltje waarmee het Aperture-archief kon worden geconverteerd naar Lightroom.
Een groot nadeel van Lightroom is dat het een beperkt aantal uitvoerprofielen ondersteunt, zoals Prophoto (een goed profiel voor latere verwerking) en de verouderde Adobe1998RGB en iec-sRGB profielen. Met enige kennis en een trucje kunnen profielen die de grotere kleurruimte van moderne printers en drukpersen ondersteunen worden gebruikt. Oorzaak van het euvel: Incompatibiliteit met het colormanagement van het besturingssysteem. Voordeel: Gemak voor de onwetende gebruiker, die altijd matchende profielen heeft en zich niet met omzetting bezig hoeft te houden, dit met soms inlevering van kwaliteit.
Capture One (Phase One) heeft ook archiveringsmogelijkheden, deze zijn alleen wat overzichtelijker en de gebruiker is niet afhankelijk van een opgedrongen archiefstructuur. Een sterk punt van Capture One is dat de scherpte en de frisheid van de conversies die van Lightroom duidelijk overstijgen, zoals uit het onderzoek blijkt. De aanpak is niet erg verschillend van Lightroom, wel is de mogelijkheid van het werken in lagen subliem, zeker in combinatie met de (partiële) kleurcorrectiemogelijkheden. De meeste fotografen kunnen hier een kant en klaar eindresultaat mee maken.
DxO Optics Pro Elite munt uit in de ingebakken profielen van niet alleen objectieven maar ook camera-objectief combinaties waarbij lensfouten (zowel vertekening als andere aberraties) op grond van de EXIF informatie geheel automatisch worden gecorrigeerd. En met de kwaliteit van sommige van de huidige objectieven die twintig jaar geleden een test van een amateurfotoblad niet zonder ernstige kleerscheuren zouden doorkomen, spaart dit veel tijd. De opmerking matige kwaliteit geldt natuurlijk niet voor alle objectieven, laat dit duidelijk zijn.
Verder corrigeert DxO ook afwijkingen die kunnen ontstaan door de camera-objectief combinatie, die zeker bij niet OEM objectieven nogal eens voorkomt. Ook het uitfilteren van beeldruis ligt ver boven wat de andere commerciële converters presteren terwijl de precisie waarmee onder meer films kunnen worden gesimuleerd onovertroffen is. Verder is de converter tamelijk 'gewoontjes'.
Nikon's Capture NX D komt wat 'zuinigjes' uit de test, dit zou een oorzaak kunnen vinden in het gegeven dat de bètaversie werd onderzocht.
Bij de camera-eigen software bestaat het gevaar dat er niet altijd optimale resultaten worden behaald uit niet OEM objectieven. Verder zijn over het algemeen de bewerkingsopties minimaal te noemen. Er is wellicht een enkele uitzonderingen, maar enthousiast wordt de gebruiker er over het algemeen niet over. Wel is het zo dat in de 'wachtkamer' de gebruiker hier op kan terugvallen. Onlangs bleek dat bij een nieuw niet nader te noemen high-end model geen van de top-converters het nieuwe RAW formaat de eerste maanden ondersteunden.
Mijn enige aanmerking op het artikel is een in het oog springende omissie. Capture One zou Fuji's RAF bestand niet herkennen. In de praktijk blijkt, zeker voor de camera's uit de (professionele ) S serie het tegenovergestelde waar te zijn. Het typerend kenmerk van de dubbele pixels in de sensoren wordt volledig uitgebuit.
Veel fotografen werken tethered, meestal in de studio maar soms ook op locatie. Hoewel dit laatste absoluut niet bevorderlijk is voor de beoordeling, omgevingslicht voldoet zelden aan ISO3664, heeft dit in bepaalde gevallen grote voordelen. De beeldinhoud en scherpte en compositie zijn beter te beoordelen dan op zo'n 'gsm-schermpje'.
Tot zo ver de commerciële software. Wie het zeer uitgebreide artikel met grafieken, voorbeelden en een vergelijkingstabel nog eens na wil lezen, het staat in het Duitse 'C't Digitale Fotografie' van maart 2015. Het was indertijd te downloaden voor een bedrag van € 3.50, een bedrag dat voor degene die zich werkelijk grondig wil oriënteren een startpunt biedt dat deze prijs volledig rechtvaardigt.
Een overzicht van de (kosteloze) alternatieven •
Ondersteuning is er in verschillende fora, op de sites van de organisaties die de software ontwikkelen is meestal ook voldoende documentatie opvraagbaar. Dat de kwaliteit er niet onder hoeft te leiden bewijzen de Officesuites Open Office en Libre Office, die meer en meer worden gebruikt door particulieren, bedrijven en overheden. Niet in het minst door de afwezigheid van de ongeneeslijke en soms terminale ziekte waar softwarebedrijven aan lijden, de vendor lock-in.
Veel van de converters werken, net zoals ook de commerciële converters, met XMP sidecarfiles waar de conversiegegevens worden opgeslagen, databaseondersteuning en batchmodes behoren soms ook tot de mogelijkheden terwijl IPTC editing zelden een vies woord is..
RawTherapee
RawTherapee opent de reeks. Het is een uitgebreid pakket en is beschikbaar voor zowel Apple, Windows en Linux computers. Het pakket kan daarbij draaien op zowel 32 als 64-bit systemen en is beschikbaar in ongeveer 25 talen (waaronder het Nederlands). De resultaten zijn subliem, zoals een van onze redacteuren keer op keer bewijst. Het wordt door sommigen beschouwd als de top van de open source converters. De bruikbaarheid wordt goed ondersteund door de handleiding van ruim 170 pagina's, RawPedia, die weliswaar (nog) niet in alle 26 talen, maar in drie talen te lezen is.
Darktable
In de zojuist uitgebrachte versie 1.6 van de Raw converter Darktable hebben de ontwikkelaars letterlijk alles uit de kast gehaald. De grafische interface en de beeldverwerking (demosaicing) werden in december 2014 geheel op de schop genomen. De converter, die zich duidelijk met bij voorbeeld Lightroom kan meten, draait op Mac OS X en uiteraard ook op Linux. Vooralsnog is er geen Windowsversie, al zou deze wel in het verschiet liggen. Iets dat gezien de kwaliteit van dieze applicatie alleen maar zou kunnen worden toegejuicht.
De conclusie kan zijn dat Darktable, zeker na het debacle van de plotselinge 'verdwijning' van Aperture, meer en meer de Mac workflow binnen zal dringen. En zeker niet in de laatste plaats als goed alternatief voor Lightroom.
Scarab Darkroom
Scarab Darkroom is een pakket dat momenteel 29 Euro kost. Er is ook een zeer uitgeklede maar kosteloze light versie. Zwak punt is de cameraondersteuning, met name niche camera's en oudere modellen bestaan vaak niet in de 'Scarabese taal.'. Dit geldt ook voor DNG bestanden, die komen niet in het lijstje voor. Het programma is alleen geschikt voor Windows. Gezien het aanbod in (goede) kosteloze open source-converters vinden wij het geen aanrader.
UFRaw
Ook Unidentified Flying RAW (UFRaw) is een open-source project. Dit oudste pakket ziet er echter een stuk minder uitgebreid uit als RawTherapee. Ook dit pakket is zowel voor Windows, Linux als Mac beschikbaar. Handig aan dit pakket is dat het niet alleen los, maar ook als plug-in te gebruiken is voor Gimp, een gratis fotobewerkingspakket waar Wessel Sijl al over schreef. Een vergelijking met Adobe Camera Raw dringt zich hier op, al lijkt het duidelijk dat UFRaw zich hier glansrijk mee kan meten.
Het lijstje ondersteunde camera's is indrukwekkend. Behalve alle camera's met DNG uitvoer vinden wij hier ook modellen als de Leica M9, de Nikon D810, De canon Eos 5DS en 5DSR. In middenformaat zijn de Imacon- en Haselbladruggen vertegenwoordigd, evenals de evenknieën van Phase One en Leaf. De Seitz D3 scanback met DNG uitvoer staat ook in het lijstje.
Photivo
Photivo is ook een open-source pakket. Het is bruikbaar met Mac, Windows en Linux. Behalve met RAW kan het ook overweg met een aantal andere formaten, zoals TIFF, JPEG, BMP en PNG. Het werkt niet destructief en kan integreren als plug-in in GIMP en heeft een batch mode. Verder kan het ook worden gebruikt met Digikam, F-Spot en Shotwell. Ook Photivo is, net zoals Gimp, Nederlandstalig in te stellen. Het heeft wel een steile leercurve, maar een ervaren beeldbewerker zal hier weinig moeite mee hebben en krijgt er veel voor terug.
Stepok's Raw Importer
Stepok's Raw Importer is onlangs bijgewerkt. Het biedt ondersteuning voor Canon RAW CR2, CRW, Kodak RAW DCR, Adobe Digital Negative DNG, Konica Minolta MRW, Nikon NEF, Olympus ORF, Fujifilm RAF, Leica RAW, Contax RAW, Casio RAW en Sony SRF. Het biedt ook mogelijkheden tot batchverwerking. Behalve conversie is er ook een mogelijkheid tot 'basic editing'. om maar eens een goed Nederlands woord te gebruiken. Verder valt er weinig over te vertellen, behalve dat de kwaliteit goed is.
Able RAWer
Able RAWer is bijgewerkt tot april 2014. Het biedt ondersteuning voor en groot aantal cameramodellen. Ondersteuning is er voor een lijst met camera's die lijkt te zijn overgeschreven van die van UFRaw. De fabrikant heeft ook nog twee aardige freewareprogrammaatjes op de website, een goed maar simpel slideshow programma en 'Power Layers, een programma dat exact doet wat de naam zegt. Humoristisch detail: Able Rawer draait uitsluiten op Windows, maar wel vanaf Windows 98 tot en met Windows 8.1 .
Conclusie •
Het freeware en open source platform heeft veel te bieden. Te denken valt aan Officetoepassingen, browsers (Mozilla Firefox), mail cliënts (Mozilla Thunderbird en het minder bekende maar allereerste en zeer betrouwbare Pegasus). Eveneens uit de Mozillastal komt het sublieme ftp-programma Filezilla, vrijwel alle ook in gebruik bij onze redactie. En de gebruiksvriendelijke wysiwyg webeditor Kompozer is ook een voorbeeld van een zeer bruikbaar programma. Het merkwaardige geval is dat er in beeldland naast de 'erkende' prograsmma's eveneens kwalitatief zeer goede applicaties zijn die over het hoofd worden gezien. Met zeer regelmatige updates, je hoeft maar een bug te melden en er wordt iets aan gedaan. Behalve professionals zijn de makers ook perfectionisten.
De kwaliteit is hoog, er werken professionele specialistenteams wereldwijd aan deze projecten. Het verdienmodel ligt hier niet in het omzet maken maar in het delen, iedereen draagt een steentje bij. En degenen die uitsluitend gebruiker zijn dragen ook bij omdat door de gebruikerservaringen de programma's verbeterd kunnen worden. Misschien wordt het ook voor fotografen eens tijd voor een heroriëntatie?