Beperking panoramavrijheid door EU-parlement naar de prullenbak verwezen

Stedelijk water, spoedopdracht van de gemeente. En morgen gaat het regenen. En dan staat er zo'n gebouw op de achtergrond, architect drie weken met vakantie...<br />
foto: © Jurriaan Nijkerk
view counter

(herziene versie 12 juli 2015)

Op 16 juni laatstleden heeft de Commissie JURI van het Europees Parlement laten weten dat het beginsel dat naar haar mening voorafgaande toestemming van de auteur van een werk bij publicatie is vereist, noodzakelijk blijft voor commercieel gebruik van zijn werken die zich in de openbare ruimte bevinden. Dit kan het geval zijn wanneer een auteur een foto- of filmopname maakt van een plein in een stad, waarop auteursrechtelijk beschermde werken te zien zijn en deze opname daaropvolgend wordt gepubliceerd.

Ingang parkeergarage met bebording, het gebouw op de achtergrond pak je mee. Wegshoppen? Krijg je ruzie met World Press Photo of de krant...<br />
foto: © Jurriaan Nijkerk

Verzachtende uitzonderingen in wetgeving

In principe is er al geruime tijd in een aantal landen de wetgeving op dit punt aangepast. Zo is het in een aantal landen toegestaan stadsgezichten en landschappen te fotograferen, en te publiceren, vermits de auteursrechtelijk beschermde werken niet de hoofdvoorstelling vormen van de afbeelding. Zo kunnen prentbriefkaarten en nieuwsfoto's vrijelijk worden gepubliceerd. Voor gebruik van een foto met als hoofdvoorstelling een kunstwerk of gebouw is echter toestemming vereist van de maker. Een volstrekt legitieme zaak. Immers, indien commercieel gebruik wordt gemaakt van een werk in de openbare ruimte, want dat is waar het om gaat, heeft de maker een recht op vergoeding voor het gebruik. Voorbeeld: Manneken Pis in een reclame-uiting van Coca Cola is een dergelijk commercieel gebruik.

Dit is het geval in Engeland, Spanje, Portugal, Duitsland, Nederland, Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Oostenrijk en Kroatië. Enkele landen hebben echter dergelijke specifieke bepalingen (nog) niet in de wetgeving opgenomen, zoals Frankrijk en Italië.

'De kaart laat zien welke EU landen de 'Vrijheid van Panorama' hebben vastgelegd in de wetgeving, deze zij groen weergegeven. Lichtgroen betreft uitsluitend gebouwen, gele landen staan publicatie van beelden van publieke kunstwerken toe voor uitsluitend niet-commerciële doelen, rode landen kennen geen vrijheid van panorama.'( Creative Commons licentie BY NO SA, King of Hearts based on Quibik's work)

Overwegingen aan de basis van het amendement

Het EU parlementslid Jean-Marie Cavada, een van degenen achter dit amendement, heeft overwogen dat het commercieel gebruik van film- en fotobeelden áltijd onderworpen zou dienen te zijn aan voorafgaande toestemming van de maker. Dit houdt in de praktijk in dat alle wetgeving betreffende gebruik voor niet commerciële doeleinden op termijn zou moeten worden verwijderd.

De consequenties van schrappen panoramarecht

Voor foto's geldt echter dat een straatfotograaf zijn (vrije) werk niet meer zou kunnen doen, voor een persfotograaf geldt dat hij de Gouden Koets niet meer zou mogen fotograferen op het moment dat deze langs een auteursrechtelijk beschermd gebouw rijdt. Althans, het fotograferen is niet verboden, maar wel de publicatie zonder toestemming indien deze werken in een fotoboek voorkomen of indien een persfotograaf werkt in de zin van de vrije nieuwsgaring. In een aantal landen is er om deze reden dan ook ter zake uitzonderingen opgenomen in de auteurswetgeving. Hierdoor is het geoorloofd beelden van de openbare ruimte te maken, openbaar te maken en ook te verkopen, ook wanneer er kunstwerken op te herkennen zijn.

Julia Reda

EU parlementslid Julia Reda, de consequenties

Het EU parlementslid Julia Reda is echter de mening toegedaan dat een beperking van de Panoramarechten uitsluitend bedrijven zou treffen die commercieel gebruik maken van panoramaopnamen zoals stads- en dorpsgezichten. Dus ook persfotografen. Zij stelt eveneens dat de scheidslijn tussen commercieel en niet commercieel gebruik niet duidelijk is te trekken. Iemand maakt een foto van een plein, met straatartiesten, standbeelden en gebouwen er omheen. De maker deelt deze op een van de sociale media. Een krant is er wel in geïnteresseerd en vraagt of deze de foto mag gebruiken voor een actueel artikel over 'de levendigheid van de stad bij dit mooie weer'. Dit zou betekenen dat de argeloze vakantiefotograaf voor deze de toestemming verleent moet uitvinden of de auteurs van eventuele in het beeld aanwezige werken al 70 jaar dood zijn en indien niet, wie de auteursrechthebbende is (dit hoeft dus niet de maker te zijn). Miljoenen Europeanen zouden hiermee in conflict komen, want de nieuwe regels zouden dan niet alleen voor de nieuwe, maar ook voor de reeds bestaande en gepubliceerde beelden gelden. Alle gemeentegidsjes, reisboeken en andere publicaties zouden dan meteen de brandstapel op kunnen, een ruïneuze nachtmerrie voor uitgevers, toeristische organisaties, culturele instituten en niet te vergeten de persvrijheid. Reda haalt hierbij als voorbeeld aan dat een instituut als Wikipedia, overigens een niet-commerciële site die voor iedereen, zowel auteurs als niet-auteurs, van onschatbare waarde is, meteen zou moeten verdwijnen. Een goede uitleg staat op het blog van Julia Reda: felixreda.eu/2015/06/fop-under-threat.

Zelfs Cavada tegen eigen voorstel, amendement kapseist

Inmiddels heeft vandaag het voorstel het niet gehaald en is vrijwel unaniem door het EU parlement naar de prullenbak verwezen. Saillant detail: Parlementslid Cavada riep de andere leden van het parlement op om tegen zijn amendement te stemmen. Bij de stemming zullen ook de petities en vele e-mails invloed hebben gehad op de stemming. Ook Günther Oettinger van de Europese Commissie verklaarde dat de Commissie ''niet van zins was de vrijheid van panorama in te perken." Hij stelde letterlijk: "Wat je ziet met eigen ogen, als burger in de publieke ruimte, moet je ook mogen fotograferen."

Leuke opdracht, jachthaven fotograferen. Alleen geeft de architect van het flats er naast geen toestemming, hij houdt niet van luchtfoto's<br />
foto: © Jurriaan Nijkerk

Reacties afwijzing voorstel

Wat betreft de auteursrechten en de werkbaarheid in de praktijk, deze lijken met de bestaande restricties zoals nu in de wet gegeven en de bestaande regelingen in landen waar men deze restricties niet in de wet heeft opgenomen, voldoende gewaarborgd.

Een aantal auteursorganisaties, waaronder ook enkele architectenorganisaties, hebben te kennen gegeven tevreden te zijn over de afwijzing van het amendement van Cavada. Een mij bekend architect: "Het is natuurlijk erg leuk dat er aan mij toestemming wordt gevraagd voor publicatie, al dan niet met een vergoeding voor gebruik, maar ik zie liever dat mijn gebouwen in alle boeken, bladen en kranten staan. Stel je voor, grootheden als Berlage, Le Corbusier, Rietveld en Gaudi zouden in de vergetelheid weg hebben kunnen zakken wanneer er geen uitzonderingen in de wetgeving zouden zijn geweest. Rietveld zou je waarschijnlijk alleen van zijn stoeltjes kennen, een ramp voor de architectuur...'

Bottom-line

De bottom-line lijkt te zijn: een eventuele hervorming van het auteursrecht (zoals nu ook het nieuwe Nederlandse Auteurscontractenrecht) kan in enkele gevallen mogelijk gewenst lijken, maar wet- en regelgeving die in de praktijk wél werkt moet je niet ondersteboven gooien. Zeker niet waar deze neveneffecten kan hebben die tegengesteld zijn aan de belangen van auteurs.

De bijschriften bij de foto's laten zien wat er zonder uitzonderingsregel in de Auteurswet zou kunnen gebeuren...

advertentie

Dagcursus colormanagement

volgens ISO 12646:2008 en ISO 3664:2009

In Europa wordt het meer en meer noodzakelijk voor fotografen volgens de recente normen te werken, zowel voor de toelevering aan de grafische industrie als ook aan digitale (multi)media.

In de cursus worden ook andere aspecten behandeld die van invloed zijn op het communicatieve beeld: De menselijke perceptie en de kleurbeleving, hoe de zintuigen op her verkeerde been kunnen worden gezet, de interactie tussen kleur en menselijk gedrag.

ImageLink

Datacommunicatie & Uitgeefprojekten

Telefoon: +31 24 397 08 11
imagelink.photonmagazine.eu/dagcursus-colormanagement

view counter