In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we onder de aandacht willen brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op enerzijds 'The Japanese Photobook 1912-1990', anderzijds 'Guy Bourdin Untouched'.
Voor deze aflevering heb ik gekozen voor twee totaal verschillende fotoboeken die Steidl recentelijk op de markt bracht. Het eerste betreft een zeer omvangrijk naslagwerk: 'The Japanese Photobook 1912-1990', samengesteld door Kaneko Ryuichi en Manfred Heiting. Zoals de titel al aangeeft komen hierin alleen Japanse fotoboeken aan de orde die gepubliceerd werden in de periode 1912-1990. Daarbij zijn inbegrepen boeken over Japan die elders werden uitgeven, bijvoorbeeld in Duitsland.
Het boek is een must voor verzamelaars en andere belangstellenden die zich richten op dit specifieke deel van de 'markt'. Het is chronologisch van opbouw en bevat diverse interessante essays van specialisten.
'The Sowjet Photobook' •
Net zoals 'The Sowjet Photobook 1920-1941', waaraan Manfred Heiting eveneens meewerkte, zit dit nieuwe naslagwerk boordevol titels van fotoboeken die hier in het Westen nauwelijks of niet bekend zijn, laat staan te vinden. Daarom is het wel prettig dat er van de meeste titels diverse spreads opgenomen zijn, zij het op klein formaat. De samenstellers hebben gekozen voor een zo volledig mogelijk aanbod. Dat komt de vormgeving overigens bepaald niet ten goede: die doet me vaak denken aan een veilingcatalogus. De informatie blijft beperkt tot de vermelding van titel, druk, uitgever, oorspronkelijke prijs, fotograaf, auteur(s), samensteller, vormgever en eventuele andere bijzonderheden. Een nadere beschrijving of toelichting ontbreekt – al kun je wel het een en ander vinden als je op zoek gaat in de essays. Wat dat betreft vind ik dit kolossale verzamelwerk, hoe verbazingwekkend rijk ook als bron, minder interessant dan bijvoorbeeld een vergelijkbare uitgave als het hier eerder besproken 'The Chinese Photobook' van Martin Parr en WassinkLundgren. Het plezier om te kunnen grasduinen in die 575 bladzijden vol onbekende titels is er niet minder om. Goed dat er een leeslint aan zit.
Guy Bourdin •
'Vijf minuten geluk zijn meer waard dan een rimpelloos leven'. Zo zou je het zinnetje kunnen vertalen dat Guy Bourdin in het voorjaar van 1955 op de achterkant van een zelfportret schreef. De betreffende foto staat aan het begin van 'Guy Bourdin Untouched', een schitterend boek dat gewijd is aan het vroege werk van de befaamde Franse mode- en reclamefotograaf. Steidl presenteert het als het eerste deel van een serie die uiteindelijk acht (!) delen moet gaan tellen.
Samen met Helmut Newton bepaalde Guy Bourdin (1928-1991) het gezicht van de Franse Vogue in de jaren zeventig. Zijn werk wordt in het boek omschreven in termen als duister, erotisch, verontrustend en surrealistisch en wat dat betreft hadden Newton en Bourdin veel gemeen. Bourdin werkte echter voornamelijk in kleur en staat bekend als een uitgesproken colorist. Dat gold niet voor zijn vroege werk, zo laat 'Guy Bourdin Untouched' zien. Het boek bevat een schitterende verzameling zwart-wit foto's en contactafdrukken die vele jaren na de dood van de fotograaf teruggevonden werden in diens nalatenschap. Voornamelijk materiaal dat Bourdin maakte tussen 1949 en 1955, voordat hij ging werken voor Vogue.
Schatkist •
Het prachtig vormgegeven en prachtig gedrukte boek heeft iets van een schatkist waarin je de ene na de andere vondst doet. Dat begint eigenlijk al met het omslag dat het boek het aanzien geeft van een oude fotopapierdoos van Kodak.
Als je – zonder eerst de tekstbijdragen aan het einde te lezen – vooraan begint te bladeren in het boek, weet je aanvankelijk niet waar je naar kijkt. Je ziet eerst stroken karton waarop een paar foto's bevestigd zijn, foto's met uiteenlopende onderwerpen, van spelende kinderen tot matrozen bij een bar en van een zonnebaadster tot kermisshows. Het blijken maquettes te zijn voor de inrichting van een tentoonstelling. Bourdin, die aanvankelijk schilderde en tekende, had zijn eerste fototentoonstelling in 1952. Niemand minder dan Man Ray schreef een voorwoordje in de bescheiden catalogusfolder.
Compositie •
Even verderop in het boek valt het oog op foto's die aangetast zijn door plakband. Het gaat om teruggevonden contactafdrukken die geplakt zaten op zakjes waarin de betreffende negatieven zaten. Vreemd hoe zo'n beschadiging de foto's nog mooier kan maken, misschien ook omdat je nog meer het verstrijken van de tijd voelt. Diverse contactafdrukken laten zien welk deel Bourdin weg wilde laten omwille van de compositie. Sowieso valt op hoe sterk dit vroege zwart-wit werk al is qua compositie. Dat zie je vooral goed bij de diverse vergrotingen. (Jammer genoeg wordt niet duidelijk of het om recente afdrukken gaat of vintage materiaal).
Bijzonder zijn ook de portretten die Bourdin maakte van kunstenaars. De geportretteerde staat er vaak maar heel klein op – niet meer dan een kopje en de bovenkant van de schouders – terwijl de muur achter de persoon bijna heel de rest van de ruimte van de foto inneemt. Je zou willen weten wat Bourdin daarbij drijft. Zoals je je ook afvraagt waarom hij zo vaak kinderen fotografeerde op straat. Bourdin liet kennelijk weinig los over zijn doen en laten. De foto's moesten maar voor zichzelf spreken. En dat doen ze door hun geheel eigen atmosfeer en soms raadselachtige schoonheid.
Het boek eindigt met zijn eerste modefoto's. De mannequin die haar hoed showt tegen een achtergrond met zes gevilde hazen geeft al de toon aan – verwacht van deze man geen brave modefotografie. Maar ook is er het verstilde, poëtische beeld van een wit bloempje temidden van donkere bladen. De foto dateert van begin 1955 en vermeldt op de achterkant een eenvoudige opdracht aan zijn vrouw. Mooi dat die achterkanten, waar zinvol, ook weergegeven worden in het boek.
Kaneko Ryuichi en Manfred Heiting: The Japanese Photobook 1912-1990. Kanako Ryuichi e.a. (t). Steidl. ISBN 978-3-95829-176-8. Prijs € 125,-.
Philippe Garner & Shelly Verthime: Guy Bourdin Untouched. SteidlDangin. ISBN 978-3-86930-934-7. Prijs € 55,-.
Verder verschenen onder meer •
Tim Dirven: Karkas. Uitgeverij Lannoo. ISBN 978-89401443890. N/E. Prijs € 45,-.
Bieke Depoorter: As it may be. Uitgeverij Hannibal. ISBN 978-94-9267-717-4. Prijs € 57,50.
Anne Golaz: Corbeau. MACK. ISBN 978-1-910164-74-7. Prijs € 40,-.
Nicholas Nixon: Nicholas Nixon. Carlos Gollonet e.a. (t). Kehrer. ISBN 978-3-86828-828-5. Prijs € 45,-.
Cig Harvey: You An Orchestra You A Bomb. Schilt Publishing. ISBN 978-90-5330-893-6. Prijs € 45,-.
David Lurie: Undercity – The Other Cape Town. Daniel Herwitz e.a. (t). Hatje Cantz. ISBN 978-3-7757-4327-3. Prijs € 50,-.
