Wessel Sijl fotografeert al sinds zijn tienerjaren. Voortvloeiend uit de lange periode van analoge fotografie, is zwart-wit zijn grote liefde. Na zijn overstap naar de digitale fotowereld fotografeert hij ook toenemend in kleur. Zijn favoriete thema’s: landschap, stadsimpressies, urban photography en interieurs. Vrij snel na de overstap naar digitale fotografie maakte Wessel kennis met het GNU Public Licenseprogramma GIMP (GNU Image Manipulation Program).
Public license programma's, zoals ook Open Office en Libre Office, worden wereldwijd door programmeurs en grote bedrijven in samenwerking opgezet, de broncodes zijn vrij. Ook overheden schakelen over op deze programmatuur, niet zozeer omdat het niets kost, maar ook om niet afhankelijk te zijn van een leverancier, om met open standaards te kunnen werken.
Wessel schakelde om op GIMP, niet alleen omdat het een goed, veelzijdig en tegelijkertijd kostenloos grafisch programma is, maar ook omdat hij gefascineerd is door wat een wereldomvattende groep van enthousiaste en kundige vrijwilligers kan realiseren. GIMP is al zo'n tien jaar het standaard programma van Wessel. In kringen van gebruikers wordt hij beschouwd als een autoriteit. Hij geeft veel trainingen en doet workshops, voor beginners en gevorderden. Zijn kennis en ervaring deelt hij, geheel in de sfeer van het Public License principe, dan ook graag met andere fotografen.
Stuur Wessel een e-mail.
In de schrijvende fotopers wordt relatief weinig aandacht besteed aan het fraaie en kosteloze fotobewerkingsprogramma GIMP. Tijd om daar verandering in aan te brengen, en voor een (nieuwe) kennismaking. Want wie is niet ongevoelig voor geld in de zak houden zonder in te leveren op kwaliteit, en lofuitingen van je klant ontvangen ? Het zonder kosten downloaden van het programma, inclusief de regelmatig nieuwe releases en vele fraaie plug-ins en scripts, en het creatief kunnen werken met lagen, kanalen en maskers, klinkt nu eenmaal aantrekkelijk. GIMP is een volwaardig programma dat zich vanwege de uitgebreide mogelijkheden en degelijke onderhuidse motor mag verheugen op groeiende belangstelling, óók onder professionals. De jongste versie 2.8 is sterk verbeterd ten opzichte van zijn voorgangers. Spreekt je dit aan, dan zou GIMP wel eens goed bij je kunnen passen. Een uiteenzetting over hoe mensen door samenwerking deze software ontwikkelen die aan alle eisen voldoet.
GIMP is een afkorting van “GNU Image Manipulation Program”. Na een aantal publieke, maar weinig stabiele bèta versies, in de periode van 1995 tot 1998, is medio 1998 de eerste stabiele versie 1.0.0 uitgebracht. Vanaf dat moment verschenen regelmatig nieuwe releases, met telkenmale goede verbeteringen en interessante uitbreidingen. De huidige – zeer complete - versie 2.8 kwam uit in mei 2012 uit. Een bepaalde uitgebrachte stabiele versie, zoals de huidige versie 2.8, betekent niet dat de ontwikkeling stil staat. Er worden ook regelmatig sub-releases uitgebracht, in de regel voor kleinere verbeteringen en uitbreidingen. De ontwikkeling van nieuwe versies en nieuwe sub-releases is gebaseerd op oneven versienummers, de stabiele officieel uitgebrachte versies hebben een even nummer. De meest actuele sub-release is 2.8.14. Momenteel wordt al met een bètaversie 2.9 vooruit gewerkt aan de beoogde grote nieuwe stabiele versie 2.10. Op de website van GIMP wordt vermeld wat er kan worden verwacht in deze navolgende versie.
GIMP heeft traditioneel een hechte band met Linux. Bij vele Linux distributies wordt GIMP dan ook standaard meegeleverd. Maar buiten deze band met Linux wordt GIMP voor vrijwel alle besturingssystemen keurig in stabiele versies aangeboden: voor Windows, Mac, enz.
Behalve de ontwikkeling van het programma zelf, wordt door de achterliggende organisatie ook veel aandacht besteed aan een handleiding. Omdat deze behoorlijk uitgebreid is, is het een enorme klus – leunend op vrijwilligers – om het te vertalen naar de vele gewenste talen. De Nederlandstalige versie van de handleiding is (nog) niet af, en is daarmee een mix van Nederlands en Engels (de standaard taal waarin de releases en handleidingen worden opgeleverd). Vrijwilligers om de klus af te maken zijn altijd welkom. Overigens is het programma zelf wel volledig Nederlandstalig, en indien gewenst kan het ook in een van de vele andere beschikbare talen worden geïnstalleerd.
Zoals gezegd is GIMP open-source. Daarbij wordt geen verschil gemaakt tussen gebruikers en ontwikkelaars. Op de website van GIMP worden vrijwilligers uitgenodigd zich aan te sluiten bij het GNU project, voor uiteenlopende bijdragen, zoals nieuwe programma features, het rapporteren van bugs, documentatie maken of aanvullen (zoals handleiding), vertalen, maken van plug-ins, maken van artwork voor het uiterlijk van GIMP, enz.. En ook al kost het programma niets, er is altijd wel behoefte aan een financiële ondersteuning, geheel vrijwillig uiteraard. Op de website van GIMP zijn de mogelijkheden van gelddonaties genoemd.
Zoals gezegd biedt GIMP erg veel mogelijkheden. Daarnaast is het uit te breiden, en de lay-out is geheel naar eigen hand te zetten. Behalve ten behoeve van fotografie kan het ook worden ingezet als tekenprogramma. Het is tevens ontworpen om te worden uitgebreid met plug-ins en extensies. Daarvan zijn er vele te downloaden, o.a. via de website van GIMP.
GIMP ondersteunt zeer veel bestandsformaten: GIF, JPEG, JPG, JPE, PNG, XCF, PSD, XPM, TIFF, TGA, MPEG, PS, PDF, PCX, BMP, XHTML, HTML, HTM, enzovoorts.
Het naar eigen hand kunnen zetten van de lay-out is vooral geliefd bij professionals. Indien met twee beeldschermen wordt gewerkt, is het bijvoorbeeld handig om alle “werkschermen” (zoals de toolbox) op het ene scherm, en de feitelijke afbeelding op het andere (al dan niet gekalibreerde) scherm onder te brengen. Er kan sinds de versie 2.8 ook met een single window modus worden gewerkt. Dit is vaker geliefd onder amateurs, alhoewel het ook vele professionals aanspreekt.
Zie hieronder een standaard lay-out in de single window modus (dit is slechts een voorbeeld, vele andere lay-outs naar eigen voorkeur zijn uiteraard mogelijk):
Linksboven een zeer complete gereedschapskist met penselen, potlood, spuitbus, kloongereedschappen, selectiegereedschappen en vervormingsgereedschappen.
Rechtsboven de deelschermen voor het kunnen werken met lagen, kanalen (inclusief alfakanalen !) en paden. Dit alles met zeer veel gedetailleerde in te stellen parameters. En verder ter rechterzijde van het hoofdscherm allerlei kleuren en tint-verloopschalen, alsmede uiteenlopende keuzevormen van penselen (die ook weer qua grootte en intensiteit kunnen worden aangepast – én nieuw kunnen worden ontwikkeld). Ook het historie overzicht ontbreek hier niet, met de mogelijkheid de bewerkingen ongedaan te maken en opnieuw uit te voeren. Tenslotte rechtsonder de onmisbare navigator, die op uiteenlopende wijzen kan worden ingesteld. Meer opties bevinden zich onder het lint.
Er zijn onder “vensters” vele andere nuttige vensters beschikbaar, die op slimme wijze aan de andere schermen – onder, boven, links of rechts – kunnen worden gekoppeld. Of zoals in GIMP jargon het docken van vensters. Gewoon met de muis oppakken en slepen tegen het gewenst andere venster aan; zodra de begrenzing van een ander venster oplicht, kan de muis worden los gelaten, en de docking is een feit.
Ook onderhuids kent GIMP vele bijzondere eigenschappen zoals een slim gebruik van het geheugen. Er is sprake van interpolatie tussen de beeldpunten bij alle tekengereedschappen waardoor de minder wenselijke zigzag lijnen zo goed als volledig ongedaan worden gemaakt. Verder kent GIMP een eigen programmeertaal onder de naam "Script-Fu" waarmee scripts kunnen worden ontwikkeld.
Wat niet onvermeld mag blijven, is dat sinds enige tijd (sinds een aantal eerdere versies) GIMP ook kan werken met Color Management. Dit kan worden opgeroepen met het deelvenster “Voorkeuren” dat onder “Bewerken” wordt gevonden. Onderstaande afbeelding mag verder voor zich spreken. Zoals blijkt kan ook een simulatieprofiel worden afgedrukt en een softproof renderintentie worden ingesteld. Mooi compleet dus.
De huidige versie GIMP 2.8 heeft als meest opvallende vernieuwing de single window modus. GIMP week met de voorgaande versies af van vele andere betaalde en kosteloze evenknieën, nl. door de opzet van een reeks losse vensters. Ondanks het feit dat de losse vensters naar ieders wens kunnen worden samengesteld en slim gedockt, koesterden toch vele gebruikers, ook professionals, de wens van een opbouw van alle opties in één gecombineerd venster. Maar zoals eerder gemeld zijn er ook GIMP gebruikers die de voorkeur geven aan het als vanouds werken met losse vensters, juist vanwege de flexibiliteit. De makers van GIMP zijn er met de versie 2.8 in geslaagd om alle gebruikers tegemoet te komen. Beide opties zijn mogelijk, en met een muisklik kan worden geschakeld tussen de aloude multi window modus en de nieuwe single window modus. De keuze kan worden gemaakt in het uitrolmenu “Vensters”.
Bij het installeren van GIMP 2.8 verschijnt de multi window modus. Daarna kan de keuze worden gemaakt voor de single window modus. Hierin schuilt een doordacht stukje logica: in de multi window modus kunnen alle vensters, ook specifieke vensters die je kunt oproepen uit het menu “koppelbare dialoogvensters” (onderdeel van het voornoemde rolmenu “vensters”), in de gewenste lay-out worden samengesteld, om daarna over te schakelen naar de single window modus.
Na installatie van GIMP 2.8 is het dus handig om eerst te bepalen welke vensters bij elkaar wenselijk zijn, om daarna over te schakelen naar de single window modus – dat wil zeggen als een single window modus gewenst is. De eigen samengestelde “ideale” lay-out is hiermee een feit, fraai en strak geordend in een gecombineerd scherm.
GIMP 2.8 gaat verder met de mogelijkheden voor het samenstellen van een scherm lay-out naar eigen wens. De voornoemde koppelbare dialoogvensters kunnen ook als kolommen aan elkaar worden verbonden. Om zo'n nieuwe kolom te maken, kan een koppelbaar dialoogvenster naar de verticale randen van van een ander dialoogvenster worden gesleept. Dit is vooral een aantrekkelijke functie voor gebruikers van twee monitoren, waar op het ene scherm een grote lay-out van gekoppelde dialoogvensters – dus de meest voorkomende tools – kan worden samengesteld, en alle andere vensters (met name de te bewerken foto) op het andere beeldscherm.
Hieronder een voorbeeld van een zelf samengestelde kolom.
Minstens zo belangrijk is dat er onderhuids een compleet nieuwe grafische engine is ontwikkeld. GIMP heeft nu ook de mogelijkheid, net als bij Adobe Photoshop, om layers te groeperen. Een andere interessante verbetering is de mogelijkheid om tekst on-canvas in te voeren en te bewerken.
Een grote verandering sinds de versie 2.8 is dat het opslaan en exporteren van foto's gescheiden is. Met de functies “Opslaan” of “Opslaan als” kan een beeld alleen worden opgeslagen in het XCF formaat (een eigen GIMP-formaat, dat in staat is om informatie over de afbeelding en de bewerkingen op te slaan, vergelijkbaar met PSD van Photoshop). Om de afbeelding op te slaan in een ander bestandsformaat, bijvoorbeeld TIF of JPG, moet de optie “Exporteren” worden gebruikt. Deze specifieke aanpak voorkomt de soms hinderlijke waarschuwingen voor verlies van beeldkwaliteit bij het opslaan van niet gelaagde formaten. In de praktijk werkt dit prima, en het went snel.
Een interessante andere verbetering is dat instellingen van gereedschappen en andere functies kunnen worden opgeslagen onder een naam; daarmee verkrijg je een preset. Het is mogelijk om van eenzelfde tool of functie méér presets op te slaan, en die te voorzien van een label. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn bij instellingen van de curve (die normaliter oneindig veel keuzemogelijkheden biedt; de presets en tools maken het dan makkelijk om een zelf gevonden en goed werkende instelling snel op te roepen en toe te passen).
Ook nieuw sinds de versie 2.8 is de Cage Transform Tool. Hiermee kan met enkele muisklikken een deel van de foto naar wens worden vervormd of vergroot. Vergelijk de onderstaande foto's, waarbij deze mythologische held ineens flink steviger aangezette armspieren heeft. Uiteraard kan dit ook worden gebruikt voor cosmetische correcties bij echte mensen.
Hiervoor is al gesteld dat GIMP kan worden uitgebreid met plug-ins en extensies. De hoofdwebsite van GIMP kent daarvoor een speciale pagina, het zogenaamde plug-in register, waarvan de vele soorten kunnen worden gedownload. Deze speciale webpagina is een wereld op zichzelf, met veel documentatie, forums en uiteraard het niet aflatende verzoek om mee te doen aan de ontwikkeling van nieuwe producten. De plug-ins worden gepresenteerd met een omschrijving wat het doet en hoe te installeren. Ofschoon het team de kwaliteit en toepasbaarheid van de plug-ins controleert, kan met name de kwaliteit verschillen. Van net voldoende tot heel interessant.
Een voorbeeld van een hele fijne plug-in – eigenlijk een script – is (vooral voor de liefhebbers van fotografie in zwart-wit) “Filtered BW”, waarmee op eenvoudige wijze een van de welbekende gekleurde filters, bekend uit de analoge zwart-wit fotografie, kunnen worden aangeroepen. Zie hieronder. Bovendien kan ook nog de sterkte van de filters traploos worden ingesteld.
Een andere voorbeeld van een goed werkende plug-in is “Wavelet Denoise”, voor het verminderen van beeldruis.
Menig fotograaf geeft de voorkeur aan zijn of haar eigen RAW converter. Vooral als de fabrikant van de camera een zeer goede – met de camera dedicated – converter (bij)levert, zijn er goede redenen om die te gebruiken. Of de converter kan worden gelinkt aan het fotobewerkingsprogramma, of zelfs als plug-in kan worden geïnstalleerd, is een ander verhaal.
Tot aan de versie 2.6 van GIMP was het mogelijk om de RAW converter “UFRaw” (ook een kosteloos open-source programma) als plug-in te installeren; een alleszins redelijke RAW converter, die overigens ook als stand alone programma kan worden geïnstalleerd. Helaas is het met de huidige versie 2.8 niet meer mogelijk om het als plug-in te installeren. Op internet zijn tal van tips te vinden hoe dit wel voor elkaar kan worden gekregen, maar dat vereist de nodige handigheid.
Een fraaie alternatieve oplossing om GIMP slim en efficiënt te koppelen aan een RAW converter, is downloaden en installeren van “RAW Therapee”. Dat is een zeer fraaie en uitgebreide RAW converter – tevens kosteloos. Zie: www.rawtherapee.com. Deze converter kan met een voorkeursinstelling worden gelinkt aan GIMP; foto converteren naar wens, en met een muisklik op een speciale toets wordt de foto overgebracht naar GIMP (dat uiteraard wel geopend moet zijn). Dit werkt uitstekend, waarbij de beide programma's in (goede) kwaliteit zeer aan elkaar zijn gewaagd – óók voor wat betreft color management.
Nieuwsgierig geworden ? Kijk op de website van de GIMP: www.gimp.org. Omdat het programma niets kost, is het altijd de moeite waard om het te downloaden, installeren en mee aan de slag te gaan.
Verder is op internet enorm veel te vinden over GIMP. Om kort bij huis te blijven, in het Nederlandse taalgebied, is de speciale dochterpagina over GIMP van de welbekende Startpagina het vermelden waard. Zie: gimp.startpagina.nl. Daarin wordt onder andere verwezen naar vele cursussen en tutorials.
Tenslotte, als de lawine aan informatie te veel mocht zijn, zijn er altijd nog tal van aardige instructiefilmpjes op YouTube te vinden, waarbij aan uiteenlopende zaken aandacht wordt besteed, variërend van eenvoudige lesjes hoe GIMP of plug-ins te installeren, tot zeer uitgebreide tutorials over bijvoorbeeld het werken met lagen, kanalen en paden of het werken met color management.
