Editie 2017-3

Een melancholieke reis langs de Mississippi

Een keuze uit
Gepubliceerd: 30 september 2017

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op Sleeping by the Mississippi van de Amerikaanse fotograaf Alec Soth.

Het zou een kamerwand kunnen zijn in een leegstaand huis, wie weet een sloophuis. De onderkant van de wand lijkt bedekt met houten planken vol knoesten maar het zal wel behang zijn, hooguit goedkoop fineer. De muur erboven is lichtgeel en zit vol donkerder plekken met hier en daar roestige spijkertjes waaraan waarschijnlijk ingelijste familiefoto's hebben gehangen. Die lege plekken versterken het gevoel van verlatenheid. Niet alleen de bewoners zijn vertrokken, ook hun dierbaren. Eén foto is blijven hangen, wellicht geknipt uit een tijdschrift, een foto van een prachtig landschap waar een rivier door stroomt.

Is Schiphol nog veilig?

Misschien dat u het zich nog wel kunt herinneren, de ophef over de voorpagina van de Volkskrant van 16 augustus 2016. Kort na de golf van aanslagen in onder andere Frankrijk en België werden op Schiphol aangescherpte controles uitgevoerd door de marechaussee in samenwerking met het leger. Hierbij werden ook auto’s die van en naar Schiphol reden aan de kant gezet en gecontroleerd. Een fotograaf nam hierbij een foto van een --volgens de hoofdredacteur van De Volkskrant later genoemde-- man met een ‘moslim-achtig uiterlijk’, terwijl deze vanuit de auto in gesprek was de marechaussee waarbij op de achtergrond twee zwaar bewapende militairen zichtbaar waren. Over de foto stond de tekst ‘Is Schiphol nog veilig?’ en er werd verwezen naar een groot artikel over de beveiliging op pagina 4 en 5 van de krant. In dit artikel komt de geportretteerde man niet voor en in het artikel wordt er ook niet naar hem verwezen.

Fotografen en justitie: persvrijheid en bronbescherming

Eens in de zo veel tijd doet zich een geval voor waarin een fotograaf door justitie gevraagd wordt zijn camera af te geven omdat daar (mogelijk) informatie op staat die justitie zou kunnen helpen bij het oplossen van een misdrijf. Zo werd onlangs een fotograaf door justitie gevraagd zijn camera af te staan omdat hij in het kader van een reportage foto’s genomen had van een handgemeen tussen een actievoerder en een militair in burgerkleding waarbij de actievoerder meermalen in het gezicht gestompt is en waaraan hij letsel overgehouden heeft.

Nadat deze fotograaf zich op het politiebureau meldde om een getuigenverklaring af te geven, werd hem ‘op intimiderende en onprettige wijze’ gevraagd de foto’s die hij had genomen van het gevecht af te staan. De fotograaf weigerde dit met een beroep op zijn rechten en werd vervolgens door de politie als verdachte aangehouden omdat hij niet mee wilde werken.[1]

Maar wat zijn de rechten van een fotograaf in een dergelijk geval en wat zegt de wetgeving hierover?

Fotograaf weigert afstaan foto’s en belandt in cel

Maken politie en marechaussee hun eigen Erdoganistaanse wetten?

Freelance fotograaf Chris Keulen maakte vorige week samen met NRC journalist Paul van der Steen in en rond Brunssum een reportage over het verzet tegen de geluidsoverlast van AWACS vliegtuigen. De journalisten waren op pad met omwonenden en actievoerders om verslag te doen van de geluidsoverlast van zogeheten AWACS-vliegtuigen. Deze opereren vanuit NAVO-basis Geilenkirchen. Op de basis staan zeventien toestellen van het Airborne Warning and Control System, die worden ingezet bij internationale patrouilles van het bondgenootschap.

Confrontatie

Chris Keulen fotografeerde een confrontatie op een bospad bij de NAVO basis tussen een Amerikaanse militair in burgerkleding en Nico Trommelen, een van de omwonenden van de NAVO basis. De militair stompte Nico Trommelen een aantal malen hard in het gezicht en slingerde hem op de auto van verslaggever Paul van der Steen, blijkt uit gesprekken met betrokkenen. Trommelen hield een dikke lip, een gezwollen gezicht, opgerekte kniebanden en een bloeduitstorting achter zijn knieholtes aan de vechtpartij over. Het NAVO-hoofdkwartier in Brunssum onthoudt zich „hangende het onderzoek” van commentaar.

Overigens is het op zijn zachtst gezegd vreemd te noemen dat een Amerikaan in burger “ordehandhavertje speelt” zonder dat hij ook maar enige bevoegdheid heeft op het voor hem buitenlands grondgebied. In sommige andere landen, zoals de Verenigde Staten van Amerika, beland je daar direct voor achter de tralies.

Grote namen uit de Amerikaanse fotografie

Een keuze uit
Gepubliceerd: 30 augustus 2017

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op twee boeken die uitgegeven werden door Schirmer/Mosel Verlag: Centennial van Irving Penn en Arbus, Friedlander, Winogrand – New Documents 1967.

John Szarkowski leidde meer dan dertig jaar lang het 'Department of Photography' van het Museum of Modern Art in New York, het eerste museum ter wereld met zo'n fotografie-afdeling, opgericht in 1940. Hij is de auteur van diverse belangrijke boeken, waaronder The Photographer's Eye en het vierdelige The Work of Atget (samen met Maria Morris Hambourg) en stelde verschillende spraakmakende tentoonstellingen samen. Een van de meest invloedrijke was de tentoonstelling die hij in 1967 in het MoMA organiseerde onder de titel 'New Documents'.

In deze expositie bracht Szarkowski drie Amerikaanse fotografen samen die op dat moment nog niet zo bekend waren maar inmiddels tot de grote namen van de internationale fotografie worden gerekend: Diane Arbus (1923-1971), Garry Winogrand (1928-1984) en Lee Friedlander (1934). (Laatstgenoemde, de enige van het drietal die nog leeft, timmert als tachtiger overigens nog steeds flink aan de weg). De drie werden gepresenteerd als belangrijke vertegenwoordigers van een nieuwe generatie documentaire fotografen.

Draai om de oren, want genoeg is genoeg

Eigenlijk zou een hoofdredacteur van een fotovakmagazine zich niet met de Nederlandse landspolitiek moeten bemoeien. Met kabinetsformaties althans. Maar onderhand vind ik dit geldverslindende kleuterklasje wel genoeg zo. En ik zal zeker de enige niet zijn..

Er zitten een stel jongens dag in dag uit bij elkaar in een zaaltje om tot een eensluidend democratisch beleid te komen. Een partij is al weggelopen, er komt een andere partij bij. Toch zijn er tegenstellingen. Die zijn volgens deze jongens overbrugbaar, maar ze overbruggen niets. En volgens mij gaat dat ook nooit lukken. Ze lassen ook nog eens een vakantie in, je moet het lef maar hebben.

Het draait om punten waarbij minderheidspartijen die in onze democratisch gekozen Tweede Kamer zeker geen meerderheid hebben, dwars liggen en de boel blokkeren. Wanneer men de Nederlanders zou vragen of deze voor of tegen het omstreden toekomstige kabinetsstandpunt zijn, dan meen ik bij voorbaat de uitkomst al te weten. Let wel, het gaat mij echter niet om de inhoud, het gaat over het principe dat je een kabinet móet formeren. Tenslotte heeft een politicus een regeeropdracht.

Steven Massart 2

Het kanon van de piratenboot staat recht op mijn hart gericht, klaar om te vuren. Aaron (3) leidt de aanval op mij, de avondlijke indringer op het dakterras van de familie Massart. De bedreiging komt eerst vanop zijn schip, vervolgens via een wurggreep. 'Kleine mannen veranderen uw leven', lacht Steven Massart. 'Iris is uit met vriendinnen. Aaron is een gemakkelijke jongen. Ik wist dat ik dit interview niet moest afzeggen.' Aaron knijpt ondertussen mijn keel verder dicht.

Canon

De houtskool in de barbecue knispert. Blauwe rook kringelt verticaal de blauwe lucht in. Geen zuchtje wind. Suikerstad Tienen ziet de zomerzon zakken. De bakstenen muur tegenover het dakterras kleurt diep-oranje en straalt opgespaarde warmte uit. Het is alweer zeven jaar geleden dat ik Steven hier heb geïnterviewd. Het huis was nog een bouwwerf. 'Er is zoveel veranderd', zegt Steven. 'Niets is nog hetzelfde, zelfs mijn cameramerk niet. Nu werk ik met Canon omwille van de tilt/shift lenzen. Vooral de 17mm is super!'

Volkskrant maakt inbreuk op portretrecht

Op de voorpagina van de Volkskrant van 16 augustus 2016 stond een paginagrote foto afgebeeld van een bestuurder van een auto die moest stoppen voor een controle op een toegangsweg naar Schiphol. De bestuurder is duidelijk herkenbaar in beeld en heeft een ‘moslim-achtig uiterlijk’[1]. De foto laat zien dat de bestuurder in gesprek is met een marechaussee en op de achtergrond zijn twee zwaar bewapende militairen zichtbaar. Door de foto staat de tekst: ‘Is Schiphol nog veilig?’. De foto dient ter aankondiging van een groot artikel op pagina 4 en 5 over de beveiliging van Schiphol. In dat artikel komt de geportretteerde niet voor en ook wordt er niet naar de geportretteerde verwezen.

Hoe presenteer ik mij als kluns

De kluns is een hobbyist die aan zelfoverschatting lijdt en denkt met minimale kennis, ervaring en vaardigheden op professioneel niveau te kunnen werken. Meestal wordt dit grenzeloos optimisme direct afgestraft, omdat wij inspectieorganen hebben die voorkomen dat amateurnotarissen, amateurbegrafenisondernemers en amateurgynaecologen een beroepspraktijk openen, waarmee zij zichzelf op de mensheid loslaten. De ellende zou niet te overzien zijn.

Helaas is dit niet op ieder gebied zo. In reclame en marketing en bedrijfsadvisering, om maar eens een paar dwarsstraten te noemen, is er geen wettelijke controle op vakkundigheid. Ook politicus kun je zo maar worden, voortgezet kleuteronderwijs lijkt soms voldoende. En ook, de waarheid gebiedt het mij te zeggen, in de fotografie is het niet anders.

Gelukkig zijn er wel degelijk goed opgeleide fotografen die hun vak verstaan, het vak kent ook vele autodidacten. Uit de laatste groep komen niet zelden topfotografen voort, gelukkig. Maar er zit ook veel kaf tussen het koren, zoals het volgende verhaal zal illustreren.

Monkey Business, de aap als auteursrechthebbende?

U heeft de foto waarschijnlijk wel voorbij zien komen of er op zijn minst over gehoord; de selfie die een aap wel of niet zelf heeft genomen en de fotograaf die al jaren in verschillende juridisch procedures verwikkeld is. Onlangs kwam de fotograaf weer in het nieuws omdat bekend werd dat hij inmiddels de kosten die verbonden zijn aan het voeren van de procedures niet meer kan dragen en bijna failliet is.

In 2011 werd de camera van de Engelse fotograaf David Slater gebruikt door een aap, waarbij deze aap gelijk wat foto’s heeft geschoten waarvan een gedeelte bruikbaar bleek. Hieronder zaten de inmiddels bekende selfie van de aap zelf en ook foto’s van de fotograaf. De foto’s werden hierna ‘rechtenvrij’ (een juridisch bijzonder gevoelige en dikwijls onjuist gebruikte benaming) geplaatst op Wikimedia, een onderdeel van Wikipedia, en de blog Techdirt. Na de eerste protesten van Techdirt stelde Slater nog: ‘Until I hear from the monkeys lawyers, I will stick to the belief that I own the copyright.”  In 2014 heeft de fotograaf een rechtszaak aangespannen tegen Wikimedia omdat zij de foto zonder toestemming geopenbaard hadden.

Op de eilanden van de kleurblinden

Een keuze uit
Gepubliceerd: 26 juli 2017

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op The Island of the Colorblind van Sanne De Wilde.

Achromatopsie is een oogaandoening waarbij niet alleen sprake is van min of meer volledige kleurenblindheid maar ook van een geringe gezichtsscherpte en extreme gevoeligheid voor zonlicht. Mensen met achromatopsie zien alleen grijstinten en soms een paar kleuren.

Het betreft een uiterst zeldzame oogaandoening waar slechts 1 op de 40.000 mensen wereldwijd aan lijdt. Maar er is een stukje aarde waar ongeveer een derde deel van de bevolking met deze handicap behept is. We hebben het over Pingelap en Pohnpei, twee Micronesische eilandjes in de Stille Oceaan.

Rond 1775, zo gaat het verhaal, werd Pingelap getroffen door een tyfoon. Slechts twintig mensen wisten de natuurramp te overleven, onder wie de koning. Hij zou ook geleden hebben aan de oogziekte en de erfelijke aandoening doorgegeven hebben aan zijn onderdanen.