Panorama

Wetsvoorstel Open Vld: aanpassing auteursrecht

Iemand neemt een selfie met het Atomium, de Totem van Jan Fabre of het Centraal Station in Brussel als achtergrond. Wanneer deze dit portret openbaar maakt kan er een probleem zijn, formeel moet er volgens de huidige wet toestemming worden verleend en moet hiervoor worden betaald. Op zich is dit niet echt houdbaar, duizenden Belgen, maar ook buitenlandse toeristen nemen selfies of maken portretten van elkaar. In de praktijk kun je in België de selfiemaker, maar ook de professionele beeldmaker, vrij gemakkelijk aanspreken. In het buitenland, waar het zogenaamde 'recht op panorama' veelal wél is toegestaan, wordt dit moeilijker. Het Belgische gerecht heeft geen enkele jurisdictie op Texel, in de Verenigde Staten, in Timboektoe of op de laagvlakte van de Opper Patagonische Alpen. Dus procederen in het buitenland, daar  waar het wettelijk is toegestaan, is natuurlijk volslagen nonsens.

Wie heeft het auteursrecht op openbare ruimte?

De stelling dat een foto van een in de openbare ruimte een reproductie is van een auteursrechtelijk werk lijkt niet echt houdbaar in dit verband. Een reproductie is per definitie een minutieuze nabootsing van een kunstwerk waarop ieder detail van het kunstwerk zichtbaar is. Een portret van een toerist met een kunstwerk op de achtergrond is per definitie wat het is, een portret. Dus geen reproductie.

Open Vld stelt terecht dat de bescherming van werken in de openbare ruimte tot absurde situaties kan leiden. "Uiteraard houden de meeste kunstenaars zich niet bezig met het opsporen van iedere reproductie. Maar het feit dat ze foto's oogluikend toestaan, neemt niet weg dat ze achteraf hun rechten kunnen doen gelden. Kijk naar het Atomium, dat in het verleden mensen en bedrijven bestookte met aanmaningen om auteursrechten te betalen." aldus de Open Vld-kamerleden Patricia Ceysens en Frank Wilryckx.

Beperking panoramavrijheid door EU-parlement naar de prullenbak verwezen

(herziene versie 12 juli 2015)

Op 16 juni laatstleden heeft de Commissie JURI van het Europees Parlement laten weten dat het beginsel dat naar haar mening voorafgaande toestemming van de auteur van een werk bij publicatie is vereist, noodzakelijk blijft voor commercieel gebruik van zijn werken die zich in de openbare ruimte bevinden. Dit kan het geval zijn wanneer een auteur een foto- of filmopname maakt van een plein in een stad, waarop auteursrechtelijk beschermde werken te zien zijn en deze opname daaropvolgend wordt gepubliceerd.

Verzachtende uitzonderingen in wetgeving

In principe is er al geruime tijd in een aantal landen de wetgeving op dit punt aangepast. Zo is het in een aantal landen toegestaan stadsgezichten en landschappen te fotograferen, en te publiceren, vermits de auteursrechtelijk beschermde werken niet de hoofdvoorstelling vormen van de afbeelding. Zo kunnen prentbriefkaarten en nieuwsfoto's vrijelijk worden gepubliceerd. Voor gebruik van een foto met als hoofdvoorstelling een kunstwerk of gebouw is echter toestemming vereist van de maker. Een volstrekt legitieme zaak. Immers, indien commercieel gebruik wordt gemaakt van een werk in de openbare ruimte, want dat is waar het om gaat, heeft de maker een recht op vergoeding voor het gebruik. Voorbeeld: Manneken Pis in een reclame-uiting van Coca Cola is een dergelijk commercieel gebruik.

Dit is het geval in Engeland, Spanje, Portugal, Duitsland, Nederland, Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Oostenrijk en Kroatië. Enkele landen hebben echter dergelijke specifieke bepalingen (nog) niet in de wetgeving opgenomen, zoals Frankrijk en Italië.

Vrijheid van panorama; een belangrijk gemeengoed straks verleden tijd?

Het Europees Parlement zal vandaag, 9 juli, stemmen over de hervorming van de Europese auteursrechtregelgeving. Die hervorming houdt onder meer een wijziging van het zogenaamde ‘recht op panorama’ in.
Naar aanleiding van deze mogelijke wijziging ontvangen we regelmatig vragen vanuit de praktijk. Met dit artikel zal ik in kaart brengen welke regelgeving er in Nederland geldt ten aanzien van het fotograferen van panorama’s en wat voor consequenties de voorgenomen wijziging voor het auteursrecht in Europa kan meebrengen.

Al eerder schreef ik een artikel over de Nederlandse regelgeving met betrekking tot het fotograferen van panorama’s of objecten die zich in de openbare ruimte bevinden.
Artikel 10 Auteurswet beschermt zowel foto’s als bouwwerken of beeldhouwwerken. Artikel 18 Aw geeft hierop verduidelijking; je mag –kort gezegd- foto’s maken van bouwwerken of beeldhouwwerken die zich permanent in de openbare ruimte bevinden.[1]

Een aantal do’s en don’ts bij het fotograferen van gebouwen en beeldhouwwerken

Wat mag je als fotograaf wel en wat mag niet conform de auteurswet als het gaat om het fotograferen in de zogenaamde ‘openbare ruimte’ waarbij het vaak gaat om het maken van foto’s van gebouwen en beeldhouwwerken?
Een korte handleiding.

De wettelijke basis

De auteurswet somt in artikel 10 een aantal categorieën op waarbinnen auteursrechtelijke bescherming wordt verkregen. Hier worden onder andere ‘fotografische werken’ genoemd, maar ook ‘bouw- en beeldhouwwerken’ staan genoemd in het artikel.
De vraag die dan nog wel eens rijst binnen de praktijk is of deze twee categorieën elkaar niet kunnen ‘bijten’. Want als ze beiden voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen, mag je dan wel een foto maken van een gebouw of een beeld?

Vrijheid van panorama

Vraag aan uw Europese afgevaardigden om uw rechten te beschermen

Het is niet te laat om op te komen voor uw rechten. Deze week zal op de plenaire zitting over de vrijheid van panorama worden gestemd.

Stuur tweets!

Op twitter werd een bijzonder agressieve campagne gestart om de vrijheid van panorama te veralgemenen.
Neem geen deel aan steriele polemieken, maar laat uw stem horen:

Ik ben een auteur en verdedig de vrijheid van iedereen, maar ik weiger het commerciële gebruik van mijn werken zonder mijn toestemming te aanvaarden! #FoP
Je suis auteur, je défends la liberté mais refuse l’exploitation commerciale de mes œuvres sans autorisation ! #FoP
As an author, I fight for freedom but I refuse the commercial use of my works without my authorisation! #FoP

Guus de Jong

Voor velen een plaag wanneer het over zijn intellectueel eigendom ging. Voor velen een fantastisch fotograaf. En voor velen een vriend. Een eigengereide doordouwer, anders kan ik het niet zeggen. En vooral een bijzonder mens. Zijn werk bestrijkt de gehele historie van het voetbal en de wielersport, bovendien was hij voor alles een allround fotojournalist die zijn mannetje wist te staan.

Mijn eerste contact met Guus gaat terug tot mei 2006, toen ik belde over foto's voor een interview van Wim Broekman met hem. Hij was toen al de 70 jaar gepasseerd, fotograaf in ruste, levend van hetgeen zijn pensioentje plus de opbrengst van zijn foto's opbrachten. Het groeide uit tot een vriendschap met wekelijkse en soms dagelijkse mails en telefoongesprekken, met spaarzame ontmoetingen.

Guus en ik vertelden elkaar veel, wij hadden het over fotografie, over onze vrienden, over het leven, zelfs over heel intieme dingen. Hij vroeg soms ook om raad en wanneer ik iets uit het fotografisch verleden wilde weten was Guus voor mij een onuitputtelijke vraagbaak. En hij gaf mij af en toe opbouwende kritiek.

Vorige week, ik had al ruim drie 'Guusloze weken' gehad, bereikte mij het bericht van zijn overlijden op zaterdag 24 januari, Guus werd 80 jaar. Het trof als een schok, hij had nog zo veel meer te vertellen. In dit stuk probeer ik vanuit een persoonlijke invalshoek een tip van de sluier op te lichten over het leven van Guus.

Huib van Wersch

Amsterdam, het is 1960. In dat jaar kreeg Huib een fotograaf als vader. Het was nog in de tijd dat een deel van de fotografie zich in het duister afspeelde. Huib stond al vrij jong in dat, voor de fossielen onder ons bekende, geelgroene licht te spelen met ontwikkelbakjes. ‘En niet met de handjes in de ontwikkelaar, gewoon netjes de tang gebruiken om het papier te pakken, want ontwikkelaar is slecht voor je handen…’ De jonge Huib deed dat heel braaf tot hij ontdekte hoe het in veel andere doka’s ging… Dat in de fotografie dingen wel eens anders gaan zou de jonge Huib snel genoeg ontdekken. Een interview met een allrounder met een goede visie op zijn vak.

Het is wat koud, maar dat mag de pret niet drukken. Een van mijn geheime wapens, wagen parkeren bij de Makro, straks meteen wat boodschappen doen,  met de metro verder naar station Wibautstraat. De offerblokken van Parkeerbeheer in Amsterdam zijn onbeschoft gulzig, het uurtarief is twee maal zo hoog als in Parijs en  je kunt in andere plaatsen voor dit bedrag een gehele dag staan. “Dat is slim” klinkt de stem van Huib door de telefoon wanneer ik hem vertel hoe ik het probleem Amsterdam doorgaans weet te tackelen.