Uitgeverij TerraLannoo▼

De eerste keer dat ik van de fotograaf Stephan Vanfleteren (1969) hoorde, was toen ik zijn boek 'Belgicum' onder ogen kreeg. Ik was overdonderd, zoals ik ooit overdonderd was door het fotoboek 'Sweet Life' van Ed van der Elsken. Ik kreeg sterk het gevoel dat hier een vergelijkbare grootheid op het podium van de fotografie was verschenen.
'Belgicum' kwam uit in 2007. En de boeken die Vanfleteren sindsdien gepubliceerd heeft alsook de bijbehorende exposities, hebben zijn ster alleen maar hoger doen rijzen. Dat wordt ook nog eens met grote overtuigingskracht bevestigd in het FoMu te Antwerpen waar tot en met 1 maart 2020 de overzichtstentoonstelling 'Present' te zien is. Nooit eerder heeft het museum alle ruimte vrij gemaakt voor een tentoonstelling van één fotograaf. En voor Vanfleteren zelf is het ook de eerste grote overzichtstentoonstelling. Ruim 450 foto's worden getoond.

In 2016 organiseerde de internationaal befaamde Duitse uitgever/drukker Gerhard Steidl een fotoboekententoonstelling in Singapore. Bij gelegenheid daarvan werden Aziatische fotografen opgeroepen om een dummy in te sturen voor een wedstrijd die moest resulteren in de publicatie van het beste fotoboek. Het leverde echter zoveel interessant materiaal op dat Steidl liefst acht dummy's koos. De betreffende fotografen, afkomstig uit China, Japan, India, Zuid-Korea, de Filippijnen en Singapore, mochten naar de firma Steidl in Göttingen om hun boek te (laten) maken en zo het hele productieproces van dichtbij mee te maken.

Eén van hen was de Filippijnse freelancefotograaf Jake Verzosa (1979). Hij portretteerde tussen 2009 en 2013 oudere getatoeëerde vrouwen in zijn geboortestreek in het Noorden van de Filippijnen. Het tatoeëren betrof een uitstervende traditie. De symbolen van schoonheid, weelde en eer worden voortaan gezien als een 'ouderwets, barbaars stigma', aldus de fotograaf. Hij legde vast voordat het te laat was. 'The Last Tattooed Women of Kalinga' is de titel van zijn prachtig gedrukte, haast deftig vormgegeven fotoboek.

Mistroostig. Misschien is dat wel wat alle foto's in I will Be Wolf van Bertien van Manen gemeen hebben. Maar toch ook iets zachts, iets licht melancholisch. De titel werd ontleend aan het uit 1929 daterende gedicht 'Bánat' (in het Engels 'Grief' ofwel 'Bedroefdheid') van de Hongaarse dichter József Attila.

De Nederlandse fotografe reisde in december 1975 naar Boedapest en maakte er een aantal foto's. In haar bekende snapshotachtige stijl fotografeerde zij er – in zwart en wit en in heldere grijzen – mensen op straat, in cafés, in het station, in de metro, kortom op allerlei plekken tijdens haar omzwervingen door de Hongaarse hoofdstad. Het ziet er vaak nogal armoedig uit en de winterse koude maakt het er niet vrolijker op. Het doet me denken aan de keren dat ik zelf het Oostblok bezocht toen de Sovjet Unie nog in volle glorie bestond.

De Amerikaanse fotograaf Larry Sultan (1946-2009) is met name bekend geworden door twee fotoboeken: Evidence (1977, samen met Mike Mandel) en Pictures from Home (1992). De eerste drukken van deze boeken zijn collectors items. Van Evidence verscheen een uitgebreide herdruk in 2003. En nu is er dankzij de Britse uitgever MACK een facsimile uitgave van dat andere spraakmakende boek.

Met uitzondering van zijn boek over z'n exen,  Exit wounds (as if),  kan het nieuwste fotoboek van Martijn van de Griendt zijn meest persoonlijke genoemd worden. Maria – I Need Your Lovin' is de titel. Een titel die op het eerste gezicht voor tweeërlei uitleg vatbaar lijkt. Want je zou kunnen denken dat de fotograaf zich met die woorden tot zijn geliefde richt. Maar nee, het gaat om Maria, een vrouw die met vele mannen het bed deelde, al was het maar om minder eenzaam te zijn, en die nog altijd op zoek is naar die ene ware liefde.

Tien jaar gelden kwam Van de Griendt haar tegen in zijn geboortestad Eindhoven – Maria, een van oorsprong Braziliaanse schoonheid. Hij was toen bezig met een nieuw boek dat Smokin' Boys, Smokin' Girls zou gaan heten. Het bleef niet bij een foto van een joint rokend meisje – Maria werd zijn muze. Tien jaar lang volgde hij haar in haar turbulente leven, een leven dat lang bepaald werd door seks en drugs maar de laatste tijd een stuk rustiger en gelukkiger lijkt te zijn geworden.

Fotoboeken over mensen in cafés zijn bepaald niet dik gezaaid. Het is ook geen gemakkelijk onderwerp, niet op de laatste plaats vanwege privacy-problemen. Maar soms lukt het een fotograaf en verreweg het mooiste voorbeeld vind ik nog altijd Café Lehmitz (1978) van Anders Petersen, een fotoboek waarin de Zweedse fotograaf de door de wol geverfde clientèle van een Hamburgse kroeg vereeuwigde.
Deze klassieker uit de 20e-eeuwse fotografie kwam me al snel in gedachten toen ik Golden Days Before They End  van Klaus Pichler (foto's) en Clemens Marschall (tekst) onder ogen kreeg. Het mooi uitgevoerde fotoboek gaat over verlopen bars en cafés in Wenen – ooit bloeiend, met name in de jaren zestig en zeventig - waar het publiek voornamelijk bestaat uit wat oudere alcoholisten en andere mensen aan de zelfkant van de samenleving. Voor een deel vergelijkbaar met de mensen in Café Lehmitz dus, maar de verschillen tussen de twee boeken zijn groter dan de overeenkomsten.