Is Schiphol nog veilig?
Portretrecht vs. Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid

Blog Het Recht NL
Gepubliceerd: 14 september 2017
Onder redactie van Mr. Kitty van Boven

portret van Sacha SchravenMisschien dat u het zich nog wel kunt herinneren, de ophef over de voorpagina van de Volkskrant van 16 augustus 2016. Kort na de golf van aanslagen in onder andere Frankrijk en België werden op Schiphol aangescherpte controles uitgevoerd door de marechaussee in samenwerking met het leger. Hierbij werden ook auto’s die van en naar Schiphol reden aan de kant gezet en gecontroleerd. Een fotograaf nam hierbij een foto van een --volgens de hoofdredacteur van De Volkskrant later genoemde-- man met een ‘moslim-achtig uiterlijk’, terwijl deze vanuit de auto in gesprek was de marechaussee waarbij op de achtergrond twee zwaar bewapende militairen zichtbaar waren. Over de foto stond de tekst ‘Is Schiphol nog veilig?’ en er werd verwezen naar een groot artikel over de beveiliging op pagina 4 en 5 van de krant. In dit artikel komt de geportretteerde man niet voor en in het artikel wordt er ook niet naar hem verwezen.

De geportretteerde man heeft op grond van zijn portretrecht bezwaar gemaakt omdat er door dit gebruik van de foto inbreuk gepleegd zou zijn op zijn persoonlijke levenssfeer en vanwege zijn spoedeisende belang een kort geding aangespannen tegen De Volkskrant bij de Rechtbank te Amsterdam. De Rechtbank stelde de geportretteerde man in het gelijk.

De Rechtbank overwoog dat de foto weliswaar gemaakt was op de openbare weg maar in een situatie waarin de geportretteerde geen kant op kon en dat de foto (en daarmee de geportretteerde) door en in combinatie met de tekst ‘Is Schiphol nog veilig?’ sterk geassocieerd werd met de onveiligheid op Schiphol. Verder oordeelde de Rechtbank dat de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer de geportretteerde des te ernstiger treft vanwege het ‘moslim-achtige’ uiterlijk van de geportretteerde en omdat onveiligheid geassocieerd wordt met terrorisme vanuit islamitische hoek, zodat de geportretteerde een zwaarwegend belang had om zich tegen de openbaarmaking te verzetten.

Het beroep van De Volkskrant op de persvrijheid en vrijheid van meningsuiting wegen volgens de Rechtbank in dit geval niet zwaarder dan de belangen van de geportretteerde, ook omdat het niet in dit geval niet nodig geweest was om de geportretteerde herkenbaar af te beelden. De Rechtbank kende een voorschot op de schadevergoeding toe maar wees het verzoek op rectificatie af omdat het vonnis en de publicatie daarover voldoende zouden zijn om de over de geportretteerde ontstane verkeerde indruk teniet te doen.

De Volkskrant is tegen dit vonnis in hoger beroep gegaan en heeft aangegeven dat – in het kort- de voorzieningenrechter de belangen onjuist heeft afgewogen en ten onrechte een voorschot op schadevergoeding heeft toegewezen.

De Volkskrant heeft aangevoerd dat de rechter de bijdrage die de publicatie levert aan twee publieke debatten ten onrechte niet heeft meegewogen; de (on)veiligheid van Schiphol met verscherpte controle en de werkelijkheid van dit moment dat bij dergelijke controles personen met een moslim-achtig uiterlijk er uit worden gepikt en evenmin het belang van de zeggingskracht van beeld in het algemeen en deze foto in het bijzonder. Verder is De Volkskrant van mening dat de rechter de indruk van de publicatie onjuist heeft geïnterpreteerd door daarbij alleen de kop van het artikel te betrekken en geen acht te slaan op de bredere context.

Advertentie

Cover Richtprijzen 2019

view counter

Verder heeft De Volkskrant aangevoerd dat zij niet de naam van de geportretteerde heeft vermeld en de zij foto niet online heeft gepubliceerd maar dat de geportretteerde zelf zijn naam aan de foto heeft verbonden en de publiciteit heeft gezocht door zijn brief aan De Volkskrant op Facebook te publiceren. Ook heeft de geportretteerde in de media zelfs benadrukt dat zijn omgeving door de publicatie geen verkeerde indruk van hem heeft verkregen en dat de publicatie meer positieve dan negatieve reacties heeft opgeleverd. De Volkskrant heeft verder nog aangevoerd dat het niet aannemelijk is dat de publicatie negatieve gevolgen voor de geportretteerde zal hebben in Irak en dat zij niet verantwoordelijk is voor publicaties van derden, waaronder die van de geportretteerde. Tevens heeft De Volkskrant aangevoerd dat de rechter het ‘chilling effect’ van de veroordeling niet meegewogen, dat het vonnis een verkapte verklaring voor recht bevat en de rechter ten onrechte een voorschot op de schadevergoeding heeft toegekend.

Het gerechtshof heeft geoordeeld dat bij een botsing tussen enerzijds het recht op vrijheid van meningsuiting en anderzijds het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en eer en goede naam, het antwoord op de vraag welk van beide rechten in het concrete geval zwaarder weegt moet worden gevonden door een afweging van alle ter zake dienende omstandigheden van het geval, in onderlinge samenhang en verband beschouwd, waarbij aan de positie van de pers bijzondere betekenis toekomt.

Bij belangenafweging tussen deze twee grondrechten dienen in dit verband onder meer de volgende factoren meegewogen te worden:

Hierbij wordt door het Hof als uitgangspunt genomen dat de foto en de kop in een publicatie in beginsel het meest in het oog springen en daarom door de lezers in het algemeen als eerste worden waargenomen.

Het artikel gaat over de verscherpte controles op Schiphol en de beveiliging van deze luchthaven, en niet over (de achtergrond van) de personen die worden gecontroleerd. Dat hierbij in de praktijk veelal sprake is van etnisch profileren is in het artikel geen aandacht besteed. Dat De Volkskrant de foto niet willekeurig heeft gekozen maar om te laten zien dat vooral moslims gecontroleerd werden had volgens het Hof reden moeten zijn om ofwel de tekst bij de foto aan te passen ofwel de geportretteerde niet herkenbaar af te beelden; de kop had beter gekund en anders gemoeten.

Omdat de foto in combinatie met de bijbehorende kop niet de lading van het artikel dekt kan volgens het Hof niet worden volgehouden dat de publicatie bijdraagt aan het publieke debat waarover De Volkskrant de lezer heeft willen informeren.

Ook is het Hof van oordeel dat de geportretteerde (inderdaad) een redelijk belang had om zich tegen de publicatie van zijn portret te verzetten en dat dit belang in deze kwestie zwaarder weegt dan de belangen van De Volkskrant bij persvrijheid en vrijheid van meningsuiting.

Hiermee bekrachtigt het Hof de uitspraak van de Rechtbank en bevestigt het Hof nog eens dat de belangen van een geportretteerde in soortgelijke gevallen prevaleren boven de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid.

Advertentie

Het nieuwe richtprijzenboekje 2019 is uit!

Het richtprijzenboekje dient behalve voor prijsindicatie ook als richtlijn in gerechtelijke procedures bij toewijzing van honoraria en schadevergoedingen bij geschillen. De richtprijzen zijn gebaseerd op onderzoek naar het prijspeil voor publicatie en productie. Bij de prijsberekening worden behalve resultaten van binnenlands onderzoek ook de prijzen van (EU) beheersmaatschappijen zoals het Belgische Sofam meegenomen. Omdat een prijs afhankelijk is van de ervaring, uitrusting en specialisatie van de fotograaf moeten deze prijzen als een gemiddelde worden beschouwd voor hetgeen door afnemers voor fotografie moet worden betaald. Verder bevat dit herziene werkje een link naar de Algemene Voorwaarden Dupho, informatie over licenties, ISO-normen, IPTC metadata en aanlevering van digitale beeldbestanden. Niet alleen voor de fotograaf van nut, maar ook voor de beeldinkoper.

Klik hier voor meer informatie of om het boekje te bestellen.

view counter