In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op twee boeken van de Britse uitgever MACK: I will Be Wolf van Bertien van Manen en Nothing but Clouds van Kristina Jurotschkin.
Mistroostig. Misschien is dat wel wat alle foto's in I will Be Wolf van Bertien van Manen gemeen hebben. Maar toch ook iets zachts, iets licht melancholisch. De titel werd ontleend aan het uit 1929 daterende gedicht 'Bánat' (in het Engels 'Grief' ofwel 'Bedroefdheid') van de Hongaarse dichter József Attila.
De Nederlandse fotografe reisde in december 1975 naar Boedapest en maakte er een aantal foto's. In haar bekende snapshotachtige stijl fotografeerde zij er – in zwart en wit en in heldere grijzen – mensen op straat, in cafés, in het station, in de metro, kortom op allerlei plekken tijdens haar omzwervingen door de Hongaarse hoofdstad. Het ziet er vaak nogal armoedig uit en de winterse koude maakt het er niet vrolijker op. Het doet me denken aan de keren dat ik zelf het Oostblok bezocht toen de Sovjet Unie nog in volle glorie bestond.
Van Manen heeft voor zover mij bekend nooit eerder iets gedaan met haar foto's van Boedapest 1975. Ze heeft het mooi sober vormgegeven boek ook niet zelf gemaakt maar de selectie en samenstelling overgelaten aan Stephen Gill. Wie het vaak intrigerende werk van de bekende Britse fotograaf kent, weet dat hij ook overbelichte of anderszins 'mislukte' foto's gebruikt en die zitten er ook een paar bij in dit boek. Maar die versterken juist de mistroostige atmosfeer die in het hele boek hangt. Van Manen laat wederom zien hoe ze met eenvoudige fotografische middelen prachtig werk kan maken dat je echt raakt. Bijna het tegendeel van de zo overvloedige stroom van technische hoogstandjes die je koud laten en ook nooit iets zullen worden. Meer dan eens moest ik denken aan het werk van Robert Frank.
Je hebt fotoboeken waarvan je je afvraagt wat de maker beoogde, wat hij of zij ermee wilde bereiken. Nothing but Clouds is naar mijn idee zo'n boek. Het bevat 260 pagina vullende foto's van – ja, van wat eigenlijk? In elk geval van allerlei plekken die je niet direct thuis kunt brengen of waar je meestal op straat gedachteloos langs loopt zonder ze op te merken. In zwart-wit weergegeven foto's van een stuk betonnen trap, een tak tegen de achtergrond van een muur, een stukje ketting op wellicht een havenkade, details van hekwerken, een plastic zak met onbekende inhoud hangend aan een paal, enzovoort, enzovoort. De als fotokopie ogende (en misschien ook aldus gekopieerde) foto's zijn in de loop van een aantal jaren verzameld door de Duitse kunstenares Kristina Jurotschkin. Of ze de foto's zelf genomen heeft, is me niet bekend. Maar ze heeft er samen met een paar vormgevers een boek van gemaakt. Volgens uitgever MACK, die het heeft over 'alienating views of everyday spaces', is de titel ontleend aan de beroemde SF-film 'Solaris' van Andrei Tarkovsky.
Het is niet uitgesloten dat het boek me op den duur meer gaat boeien – er zitten een paar mooie beelden bij – maar eerlijk gezegd vrees ik dat het blijft bij deze ene keer dat ik het vluchtig doorblader. Het zou kunnen dat de foto's beter tot hun recht komen op de muren van een expositieruimte dan in boekvorm.