Onder redactie van Mr. Kitty van Boven
Komt er daadwerkelijk een verbod op memes in de Europese Unie?[1]
De Europese Commissie heeft laten weten dat makers zowel online als offline eerlijk betaald dienen te worden voor hun werk en is daarom gaan brainstormen. Volgens de aangekondigde wetgeving zouden de websites (zoals Facebook, Instagram, Twitter, maar ook internethosts) waarop de plaatjes worden gedeeld de rechten op deze plaatjes moeten afkopen. Doen zij dit niet, dan moeten zij filters plaatsen waardoor de persoon die het plaatje wil uploaden te kennen wordt gegeven dat het niet mogelijk is aan het verzoek te voldoen vanwege de op het plaatje rustende rechten.
Het is nog niet duidelijk hoe de regels er uit zullen gaan zien maar de internetbedrijven zien de bui al hangen. Zij willen niet met de rekening voor het gebruik door hun cliënten opgescheept worden en het alternatief, het plaatsen van een filter, komt al gauw in de buurt van censuur.
Afgezien van het verbod op censuur/de vrijheid van meningsuiting zijn er nog andere bezwaren te bedenken tegen het plaatsen van een filter.
Er valt bijvoorbeeld te denken aan de bewerkingen van Nijntje die enige tijd geleden circuleerden op het internet, waarin de normaal gesproken bijzonder kindvriendelijke Nijntje in verband met seks, drugs en terrorisme werd afgebeeld. De Hoge Raad bepaalde dat deze bewerking ondanks de bezwaren van de rechthebbenden op de beeltenis van Nijntje -binnen grenzen- was toegestaan vanwege de uitzondering die de Auteurswet laat voor parodieën. In een aantal gevallen zouden ook memes onder de parodie-exceptie kunnen vallen. Met gebruik van een filter zouden degelijke plaatjes in het geheel niet op het internet geplaatst kunnen worden terwijl dat volgens het recht wel toegestaan is.
Een zelfde situatie zou bijvoorbeeld kunnen spelen in het geval van citaatrecht en -onder bepaalde omstandigheden- de bewerking van een foto die als nieuw werk aangemerkt zou kunnen worden. Daarbij moet wel opgemerkt worden dat dit weer geheel anders ligt in het geval er sprake is van verminking van een werk of indien de maker van een foto of de geportretteerde niet geassocieerd wenst te worden met de nieuwe invulling van zijn beeltenis. Dan kan de maker -achteraf; na plaatsing- bezwaar maken.
Een filter is -vooralsnog- niet in staat om gevallen die niet zo zwart-wit liggen van elkaar te onderscheiden en lijkt daarom niet de meest geschikte manier om de rechten van makers te waarborgen.
Op dit moment is het echter afwachten wat de Europese Commissie besluit. Wij volgen de ontwikkelingen in ieder geval op de voet.