In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'Henny -1974-2018 – Ik ben nog niet klaar.' van Michel Szulc-Krzyzanowski.
In het eerste deel van het boek laat Szulc-Krzyzanowski de wordingsgeschiedenis van het project de revue passeren. Daarvoor gaat hij terug naar 1975 toen de Landelijke Organisatie Vormingswerk Werkende Jongeren (LOVWJ) hem benaderde met de vraag 'hoe op een aansprekende manier meer bekendheid en begrip kon worden gewekt voor werkende jongeren’. In plaats van een of andere brochure over werkende jongeren en vormingscentra stelde de fotograaf voor om een fotoboek te maken 'waarin het leven van één werkende jongere uitvoerig in beeld zou worden gebracht’. Vanwege de groeiende aandacht voor de positie van vrouwen zou het een meisje moeten zijn. Het voorstel werd aangenomen en Szulc-Krzyzanowski koos uit vijf kandidates Henny, een 16-jarig Brabants meisje dat werkte in een koekjesfabriek. Een gouden keuze, zo bleek. De fotograaf volgde haar thuis, op de fabriek en in het vormingscentrum en maakte ook kennis met haar vriendje Pedro. 'De wereld waarin Henny leefde was mij volledig onbekend', schrijft hij. 'Het waren voor mij bezoeken als aan een andere planeet'.
Informatief kijkboek •
In 1977 verscheen 'Neem nou Henny – Zomaar een werkende jongere', door Szulc-Krzyzanowski omschreven als een 'een makkelijk toegankelijk en informatief kijkboek over werkende jongeren'. De LOVWJ liet er liefst 6000 exemplaren van drukken. Daar bleef het niet bij want voor dezelfde opdrachtgever maakte de fotograaf in 1982/83 een nieuw fotoboekje om te laten zien hoe het zes jaar later met Henny ging en wat voor invloed het vormingswerk op haar ontwikkeling had gehad.
Aan verhaalstof geen gebrek. Zo was Henny ondertussen getrouwd met Pedro en had ze twee zonen gekregen, Pascal en Patrick. Ze volgde ook de voor haar zo belangrijke VOS-cursus ('Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving') en verzorgde haar man die MS had gekregen. 'Henny een vrouw' heette het op dezelfde manier gemaakte fotoboek dat in 1983 uitkwam. En weer vijf jaar later was er 'Henny, tien jaar uit haar leven', ditmaal uitgebracht door uitgeverij SUA.
Henny zelf •
Voor Szulc-Krzyzanowski was het duidelijk dat hij ook hierna verder zou gaan, gefascineerd als hij was door diverse ingrijpende gebeurtenissen in het leven van zijn hoofdpersoon. In telegramstijl: Henny scheidde van Pedro, trouwde met Arie en kreeg bij hem vier kinderen, drie jongens en een meisje. 'Henny, een nieuw leven' was de toepasselijke titel van het vierde Henny-boek dat in 1993 uitkwam.
Maar toen de fotograaf in 1999 begon te praten over een mogelijk vervolg, zei Henny nee. Ze had teveel ellende meegemaakt en voelde er niets voor om dat allemaal maar aan de grote klok te hangen. Szulc-Krzyzanowski bedacht een tussenoplossing: Henny mocht zelf het boek maken in die zin dat ze mocht bepalen welke foto's en teksten er in zouden komen te staan. Het maakproces was niet eenvoudig en kostte enige tijd, maar in 2001 was het vijfde boek er dan: 'Henny zelf'. Niet meer in zwart-wit maar in kleur. En in een ander en groter formaat.
Ook in de daarop volgende jaren bleef Szulc-Krzyzanowski Henny volgen. En beiden zagen het wel zitten om in 2012 aan deel 6 van de continuing story te gaan werken. Niet dat Henny in rustiger vaarwater was gekomen, verre van dat. Zo raakte haar man Arie werkloos en aan de drank, kwam ze zelf met allerlei medische problemen thuis te zitten en ook met de kinderen had ze veel te stellen. 'Henny. Het zit best wel tegen' was de titel van het boek dat in 2013 op de markt werd gebracht door Uitgeverij Lecturis.
Charlotte •
Datzelfde jaar ging Szulc-Krzyzanowski op zoek naar een jonge fotograaf die het leven van Henny's dochter Charlotte (toen 17) zou moeten gaan volgen om zo het hele project nog meer diepgang te geven. De Bredase fotografe Linsey Kuijpers nam de uitdaging aan en publiceerde in 2017 haar boek 'Charlotte'.
Szulc-Krzyzanowski was toen al in gesprek met Henny over een nieuw boek, mede naar aanleiding van twee dramatische gebeurtenissen in haar leven, de overlijdens van Arie en haar eerste kind Pascal. Ditmaal koos de fotograaf voor een andere opzet. Hij tekende het levensverhaal van Henny op (op basis van 15 uur interview-materiaal) en vroeg Linsey Kuijpers een selectie te maken 'van nog niet eerder gepubliceerde foto's' uit zijn omvangrijke, sinds 1975 opgebouwde Henny-archief.
Een en ander resulteerde in het nu verschenen zevende deel in de reeks.
Luctor et Emergo •
Hoewel er voor mij meer foto's in hadden mogen staan en de tekst hier en daar te wensen overlaat, is het toch een interessant boek geworden. Niet alleen vanwege de foto's die wellicht vaak wat persoonlijker zijn dan in de vorige delen, maar vooral vanwege Henny's levensverhaal. Duidelijker dan ooit lees je hoe zwaar het leven was en nog altijd is voor deze moeder voor wie haar kinderen op de eerste plaats komen; maar ook hoe sterk ze is en ondanks alle ellende – met inbegrip van haar incestervaring – niet in een slachtofferrol valt, altijd weer overeind weet te krabbelen en oog blijft houden voor gelukkige momenten. Typerend wat dat betreft zijn de teksten die ze op haar huid heeft laten tatoeëren: Luctor et Emergo (Ik worstel en kom boven) en Carpe Diem (Pluk de dag). De meest opvallende tatoeage wordt echter gevormd door de ogen van haar oudste zoon Pascal die vanaf haar boezem, dicht bij haar hart, ietwat droevig de wereld in kijken – het beeld dat ook de omslag van het boek siert.
Is hiermee een einde gekomen aan het unieke project? Hoogst waarschijnlijk niet. Szulc-Krzyzanowski sluit het in elk geval zeker niet uit, zo bleek tijdens de boekpresentatie. En hopelijk krijgt ook 'Charlotte' een vervolg.
'Henny - 1974-2018 – Ik ben nog niet klaar'. Tekst en foto's Michel Szulc-Krzyzanowski. Beeldredactie Linsey Kuijpers. Concept en vormgeving: Björn Roetman – Je Favoriete Ontwerpers. Uitgever: Je Favoriete Ontwerpers. ISBN 978-90-830082-0-2. Oplage 350 exemplaren. Prijs € 35,-.
Verder verschenen onder meer •
Ed van der Elsken: Lust for Life. Ed van der Elsken in kleur. Frits Gierstberg e.a. (t). Lecturis. ISBN 978-9-46226-318-5. Prijs € 37,50.
Alex Majoli: Scene. David Campany e.a. (t). MACK. ISBN 978-1-912339-29-7. Prijs € 35,-.
Jitka Hanzlová: Cotton Rose. Steidl. ISBN 978-3-86930-127-3. Prijs € 35,-.
Elfie Semotan: Contradiction. Henri Cole e.a. (t). Hatje Cantz. ISBN 978-3-7757-4607-6. Prijs € 48,-.
Vladimir Antaki: The Guardians. Eduard Burtynski e.a. (t). ISBN 978-3-86828-925-1. Kehrer. Prijs € 39,90.
John Peter Askew: WE: Photographs of Russia 1996-2017. Ian Jeffrey e.a. (t). Kerber. ISBN 978-3-7356-0543-6. Prijs € 40,-.
