Toestemming▼

Het belangrijke verschil tussen toestemming en toestemming

Naar aanleiding van het vonnis van de Rechtbank Noord-Holland van 22 mei 2019 wil ik in deze bijdrage graag het gebruik van een met toestemming gemaakte portretfoto.[1] Ik zal daarbij allereerst een korte samenvatting van de zaak geven, vervolgens ingaan op de juridische aspecten van toestemming bij het maken en publiceren van een portret en tot slot zal ik een conclusie geven.

Eiser in deze zaak werkte als pakketbezorger bij het inmiddels failliete Parcelplus B.V. Parcelplus B.V. voerde opdrachten uit voor Logistics (deel van de PostNL groep). Van eiser zijn foto’s gemaakt in zijn werkkleding. Deze foto’s zijn vervolgens door Logistics gebruikt in een reclamecampagne waarbij ze op busjes en vrachtwagens zijn geplaatst, op internet en in een reclamespot te zien waren. Eiser stelt dat hij slechts toestemming heeft gegeven voor intern gebruik van de foto’s. Logistics stelt dat eiser (onbeperkt) toestemming heeft gegeven voor het gebruikt van de foto’s

De rijdende rechter en het auteursrecht

In de uitzending van 1 april jl. van ‘De rijdende rechter’ boog mr. Visser zich over het auteursrecht van een fotograaf en de handhaving van diens rechten.

De casus was als volgt. De heer Mooren is freelance fotograaf en heeft medio 2009 een foto gemaakt van een vrouw in een rode jurk, op een grasveld in Amsterdam Zuidoost.  Deze foto heeft Mooren ingestuurd aan Zuidoost Partners in het kader van een fotowedstrijd. Een voorwaarde voor deelname aan deze wedstrijd was dat de deelnemer aan Zuidoost Partner toestemming geeft zijn/haar foto’s rechtenvrij te publiceren voor niet commerciële promotionele doeleinden.

HyperLinken, framen en embedden: is linken naar auteursrechtelijk materiaal nu altijd toestaan?

Het Hof van Justitie (EU)[1] heeft 13 februari 2014 in een nu al spraakmakende zaak geoordeeld dat een hyperlink geen mededeling aan een nieuw publiek is en het plaatsen van een hyperlink niet inbreukmakend. Dit was echter niet het spraakmakende element in deze kwestie: het Hof lijkt namelijk te oordelen dat embedden zonder toestemming ook mag.

Een aantal Zweedse journalisten heeft Retriever Sverige AB aangesproken doordat zij schade menen te hebben geleden omdat op de website www.retriever-info.com aanklikbare links zijn geplaatst die doorverwijzen naar krantenartikelen waarop zij de auteursrechten hebben. Retriever is een zogenaamde aggregatiewebsite waarop nieuws uit verschillende media verzameld wordt en opnieuw beschikbaar wordt gesteld, door middel van het tonen van de kop en de eerste alinea’s. Ook zijn de artikelen geheel te lezen door op de hyperlinks te klikken. Men wordt dan doorverwezen naar de website van de betreffende krant (of ander medium).

Opmerkelijk

Een Utrechtse datingsite (Facebookpagina) plaatste zonder toestemming foto’s van willekeurige jongeren op haar website en zette daar zelf verzonnen teksten bij.

De betreffende jongeren waren niet allemaal blij verrast en hebben moeite moeten doen om hun foto’s van de site af te krijgen. Inmiddels is de site uit de lucht.

Het is niet toegestaan om zomaar foto’s van een ander te plaatsen op een datingsite, daarmee wordt het auteursrecht van de fotograaf geschonden. Dat het hier ging om privé-foto’s die meestal niet door professionele fotografen gemaakt zijn, maakt dat niet anders. En omdat het als een (ernstige) inbreuk op de privacy kan worden gekwalificeerd als een foto zonder dat de betrokkene dat wenst op een datingsite verschijnt, kan deze zich op grond van het portretrecht daartegen verzetten.

Het verhaal vertelt niet of er dates zijn ontstaan door deze ongewilde actie maar feit blijft dat de site zelf wel de nodige aandacht heeft getrokken.

Verhoging licentietarief draagt niet het karakter van een boete

In de algemene voorwaarden van de Nederlandse Fotografen Federatie is bepaald dat een fotograaf die geconfronteerd wordt met een inbreuk een verhoging kan vorderen van een aantal maal het licentietarief. Veel fotografen gebruiken deze voorwaarden om hun schade te begroten, ook of juist wanneer partijen deze voorwaarden niet zijn overeengekomen. Dit stuit op weerstand bij inbreukplegers en hun juridisch adviseurs omdat deze verhoging volgens hen het karakter van een boete heeft.

Zij gaan er echter aan voorbij dat de mogelijkheid voor fotografen om een verhoging te vorderen essentieel is, immers zonder deze mogelijkheid zal het plegen van inbreuken gunstiger zijn dan het vooraf vragen van toestemming en het betalen van het licentietarief. Wanneer fotografen alleen maar hun licentietarief zouden kunnen vorderen wanneer inbreuk wordt gepleegd en niet de immateriële schade die ontstaat door het ontbreken van toestemming en/of naamsvermelding wordt het handhaven van auteursrechten een heikele onderneming.

Recht hebben, recht krijgen en rechtvaardigheid

Als fotograaf die zijn foto’s gebruikt ziet in magazines, dagbladen en websites – om maar eens wat voorbeelden te noemen - zonder dat daarvoor toestemming is gevraagd, staat u volledig in uw recht als u de uitgever of websitehouder aanspreekt vanwege inbreuk op uw auteursrechten.

Maar recht hebben en recht krijgen, dat zijn twee verschillende zaken. Heel vaak worden foto’s op het eerste verzoek wel verwijderd, maar helaas niet altijd. Een veel gehoord verweer is ‘de foto stond op een rechtenvrije site’ of ‘er staat geen copyrightnotice in de foto’.

Met een ‘rechtenvrije site’ wordt door gebruikers zonder uitzondering bedoeld een website waarop foto’s staan afgebeeld die gedownload kunnen worden zonder enige technische of financiële beperking. Dat is iets anders dan wat de auteursrechthebbenden daar onder verstaan, namelijk een website waarop afbeeldingen staan waarbij de vermelding staat dat de auteursrechthebbende toestemming geeft de foto vrij te gebruiken. Rechtenvrije foto’s bestaan in principe niet, wel foto’s waarvan de rechthebbende aan heeft gegeven dat ze gebruikt mogen worden zonder nadere toestemming.

Tirion/Cruijff: een tussenstand binnen de cassatieprocedure

‘Een rijk geïllustreerd aan voetballer Johan Cruijff gewijd fotoboek’ is de inzet van een geschil tussen Johan Cruijff en uitgeverij Tirion dat origineel dateert uit 2003. Kort samengevat bracht Tirion een boek met een fotobiografie van Cruijff op de markt. Cruijff vindt dat Tirion hiervoor toestemming had moeten vragen op grond van zijn portretrecht (art. 21 Auteurswet) en zijn privacyrecht (art. 8 EVRM). Tirion heeft Cruijff aangeboden hem een vergoeding te betalen voor het gebruik van de foto’s waarop hij is afgebeeld. Deze vergoeding heeft Cruijff echter afgewezen.

Er volgde een procedure die inmiddels bij de hoogste nationale rechter is aangekomen; de Hoge Raad der Nederlanden. Hier zal worden beoordeeld of het Hof in haar eerdere beslissing het recht op een juiste manier heeft toegepast. In alle eerdere instanties werd al geoordeeld dat de publicatie van de fotobiografie niet kan worden tegengegaan op basis van de portret- dan wel privacyrechten van Cruijff.

Elke dag wordt het werk van fotografen gebruikt zonder hun toestemming

Een opmerkelijke campagne werd gelanceerd door de Franse organisatie Union des Photographes Professionels (UPP).

De UPP wil met de lancering van deze eerste reclamecampagne de problemen van professionele fotografen aan de kaak stellen. De fotografen worden nog steeds worden behandeld alsof zij niets hebben geproduceerd. Elke dag worden hun foto's gebruikt door duizenden mensen (pers, uitgevers, reclame, communicatie), die doen alsof ze het op de vloer hebben aangetroffen. Met dit beeld willen we de economische realiteit: het grof geweld, de respectloosheid waarmee ervaren fotografen worden geconfronteerd. De UPP is gericht op de bescherming en verdediging van de auteurs fotografen. Ondanks een niet aflatende strijd, is het duidelijk dat fotografen professionals zijn niet worden gehoord. De UPP heeft zich uitgesproken voor een imagocampagnebeeld dat shockeert.

Met toestemming van

Inleiding

Eén van de rechten die een fotograaf heeft, is het recht om uitsluitend zelf te bepalen of een foto gebruikt mag worden en onder welke voorwaarden. De auteurswet kent wel een paar uitzonderingen zoals het citaatrecht en de parodie-exceptie, maar daarbuiten geldt toch dat voor het gebruik van iemands foto vooraf toestemming gevraagd moet worden.

Misverstand

In de praktijk blijkt er een wijdverbreid misverstand te bestaan over wie die toestemming moet geven. Ter illustratie een aantal praktijkgevallen van reacties die fotografen ontvingen toen ze de gebruikers aanspraken op het gebruik van hun foto’s zonder toestemming.
De fotograaf die levensgroot een door hem gemaakte foto van een kat aantrof op de praktijkauto van de lokale dierenarts kreeg te horen: ja, maar ik heb toestemming van de eigenaresse van de kat.

De fotograaf die portretfoto’s leverde aan een landelijke krant en die vervolgens aantrof op de website van de werkgever van de geportretteerde kreeg te horen: ja maar, wij hebben toestemming van de krant.