Fotoboek▼

Charleroi oogt op het eerste gezicht bepaald niet vriendelijk, maar fotogeniek is ze wel. Dat denk ik als ik vanaf het station langs de kilometerslange Avenue Paul Pastur loop aan het eind waarvan het Musée de la Photographie gevestigd is in een prachtig verbouwd voormalig karmelietessenklooster.
Er zijn verschillende redenen om daarheen te gaan maar de voornaamste is de expositie 'Charleroi' van Stephan Vanfleteren. Het is de laatste in een reeks tentoonstellingen waarvoor het fotomuseum diverse fotografen heeft gevraagd hun visie te geven op Charleroi - op zichzelf al een uiterst lovens- én navolgenswaardig initiatief. Bernard Plossu, Dave Anderson, Jens Olof Lasthein en Claire Chevrier gingen Vanfleteren voor. Ik weet niet hoe zijn collega's de opdracht uitgevoerd hebben, maar ik hoef maar een korte blik in de tentoonstellingsruimte te werpen om te weten: dit is prachtig.

Anton Corbijn neemt een aparte plaats in binnen de Nederlandse fotografie. En als eigenzinnig fotograaf van popmuzikanten hoort hij ook al vele jaren tot de absolute wereldtop. Zijn 60ste verjaardag is aangegrepen voor een grote overzichtstentoonstelling in het Haags Gemeentemuseum waar tot en met 21 juni onder de titel Hollands Deep werk van de afgelopen vier decennia te zien is.

De kloeke catalogus die bij gelegenheid daarvan werd uitgebracht door Schirmer/Mosel geeft een mooie selectie te zien. Onwillekeurig dringt zich de vergelijking op met famouz, Corbijns bejubelde eerste fotoboek waarmee hij in 1989 internationaal naam maakte. Prachtig alleen al hoe dat boek opent met een woest abstract portret dat Don Van Vliet alias Captain Beefheart met oliekrijt van Corbijn maakte. Natuurlijk, Corbijns grandioze fotoportret van de Captain in de Mojavewoestijn is ook opgenomen in Hollands Deep maar anders dan in famouz krijgt hij geen mooie witte lege bladzijde naast zich maar - veel minder aansprekend - het portret van een andere artiest, Joe Cocker, in Scheveningen, 1979.

Er verschijnen zoveel fotoboeken dat het niet meer bij te houden is. Dat komt niet op de laatste plaats omdat veel fotografen in eigen beheer boeken uitgeven. Die vind je dus niet in catalogi van reguliere uitgevers. En ook galeries en musea doen mee. Zo kwam ik er ook pas achter dat Galerie Wilms in Venlo afgelopen najaar een boek had gepubliceerd over het werk van Suzanne Jongmans - overigens in samenwerking met de Bredase fotografe zelf.
Toen ik voor de eerste keer iets zag van Jongmans dacht ik aan het werk van Hendrik Kerstens. Ik doel dan op de portretten waarop Kerstens zijn dochter laat poseren alsof ze zo van een schilderij van Vermeer is gelopen. En dat nog wel terwijl haar mutsje bij nadere beschouwing een bevallig geplooid plastic draagtasje blijkt te zijn.
Ook Suzanne Jongmans gebruikt wegwerpmateriaal en laat zich inspireren door oude meesters maar je krijgt al snel het gevoel toch een heel andere wereld te betreden dan bij Kerstens. En niet alleen omdat zij met verschillende modellen werkt, zowel mannelijke (een minderheid) als vrouwelijke.

Lliv - in de loop der tijden afwisselend bekend als Leopolis, Lemberg, Lwów en Lvov - ligt in het westen van Oekraïne, niet ver van de Poolse grens. Met zo'n 750.000 inwoners is het zo groot als Amsterdam en combineert het in de woorden van Kessler 'de elegantie van Parijs en Wenen met het drama van Berlijn'.

Bij gelegenheid van de Week van het Gezicht werd een boek gepubliceerd met foto's van Erik Hijweege. Hijweege, - ondermeer bekend van Noir, een fotoboek over Afrikaanse Bosjesmannen en albino’s - houdt zich sinds een paar jaar bezig met collodium fotografie. Hij was het ook die de Stichting Eigen Gezicht benaderde met het idee om een serie portretten te maken met dit 19e eeuwse procedé. Dit vanuit de gedachte 'dat het breekbare van de foto's op glas mooi zou aansluiten bij de breekbaarheid van de geportretteerden'. Maar, zo vervolgt hij zijn dankwoord aan het eind van het boek, hij had het mis: 'De mensen die bij mij in de studio kwamen hadden allemaal juist een heel krachtige uitstraling’.

Van fotografe Wiesje Peels mag het geen circusboek genoemd worden. En dat is begrijpelijk. Want ook al zijn de foto's genomen in circussen uit de hele wereld, de door haar gefotografeerde artiesten - zowel mensen als dieren - voeren geen circusacts op. Wat dan wel? In een interview dat ik met haar had voor het webmagazine Brabant Cultureel vertelde de fotografe dat ze als een soort regisseur met de artiesten samengewerkt had om zulke thema's te verbeelden als 'eenzaamheid', 'tragiek', 'humor', 'blijdschap', 'intimiteit' en ‘vertrouwen’.

Museum Boerhaave, het in Leiden gevestigde Rijksmuseum voor de Geschiedenis van de Natuurwetenschappen en van de Geneeskunde, loopt tot en met 4 januari 2015 een tentoonstelling met de titel 'Hit & Run. Ed van der Elsken fotografeert het Philips NatLab'.

Bij gelegenheid daarvan verscheen een gelijknamig fotoboekje. Tot op zekere hoogte zou je het een ingrijpend herziene heruitgave kunnen noemen van NATLAB, het prachtige bedrijfsfotoboekje dat Philips in 1989 cadeau gaf aan medewerkers en relaties toen het Natuurkundig Laboratorium te Eindhoven zijn 75-jarig bestaan vierde.

'Afgelopen 5 jaar fotografeerde Ed van der Elsken met enige regelmaat in het Natuurkundig Laboratorium', zo schreef de toenmalige directie in het voorwoord. 'Niet om precies vast te leggen wat we allemaal doen (....) maar om de mensen te treffen die het allemaal doen'. En inderdaad, ook in deze hightech-omgeving heeft Nederlands beroemdste stad- en straatfotograaf op de eerste plaats oog voor de mens.

‘Soms doen je spieren zo zeer dat je een groot verlangen krijgt om te stoppen. In de acht kan dat niet, je moet aan de anderen denken, maar er doen zich wel momenten voor dat je hoopt op materiaalpech van de boot.’
Aldus Niels van der Zwan. Één van de belangrijke figuren uit de Nederlandse roeisport die Stephan Vanfleteren portretteerde voor het boek 'Helden op het water'. Van der Zwan ziet er ook echt uit als een held, met zijn haast klassiek Romeinse kop en zijn brede, ruig behaarde borstkas. Een echte roeier? Het zou ook een worstelaar kunnen zijn of een discuswerper.
Om meteen maar een misverstand te voorkomen: 'Helden op het water' is géén fotoboek, al speelt fotografie er een niet geringe rol in. Je kunt het eerder omschrijven als een bloemlezing met verzameling verhalen over de Nederlandse roeisport sinds 1846. Verhalen die geïllustreerd zijn met archieffoto's, waaronder ook mooi 19e eeuws materiaal.

De titel van het tweetalige boek waarin de portretten en verhalen bijeengebracht zijn, is fraai gekozen. Want deze vrouwen hebben niet alleen vreselijk lichamelijk te lijden (gehad), ze worden ook vaak door hun omgeving genegeerd, alsof ze niet bestaan, onzichtbaar zijn. En de Duitse fotografe maakt ze als het ware weer zichtbaar, geeft ze een gezicht. Dat doet zij op de eerste plaats door hen prachtig te fotograferen in hun mooiste kleren tegen een zwarte achtergrond. Door die zwarte achtergrond worden ze bijna letterlijk losgemaakt van hun dagelijkse omgeving, worden het individuele personen met een eigen wil en waardigheid. En zo kijken ze vaak ook in de lens: hier ben ik. Ze lijken een niet kapot te krijgen schoonheid uit te stralen - en sommigen lachen er ook bij. Niet dat de fotografe het mooier voor wil stellen dan het is. Maar hoe zwaar gehavend de gezichten en andere lichaamsdelen van deze vrouwen ook zijn, ze worden niet neergezet als slachtoffers.

Project •

Kort na zijn pensionering zocht Machiel de Vos een nieuw doel als fotograaf. Hij was tot dan projectleider bij een landelijk werkend ingenieursbureau en zijn half april j.l. verschenen fotoboek ‘Havelterzand’ heeft hij ook als project aangepakt. Een flink project, omdat concept, fotografie, vormgeving en eindredactie van hem zijn, en hij het bovendien zelf heeft uitgegeven.
“Je moet er wat voor doen. Mijn projectervaring hielp bij het op de rit zetten van het boek, te beginnen met ‘in welk programma maak je het’? Toevallig ontmoette ik hier een lithograaf die ik nog uit mijn vorige woonplaats kende en hij gaf me een paar nuttige tips. De ontwikkeling van analoog naar digitaal heb ik binnen het Natuur Fotografen Gilde meegemaakt, waarvan ik tot een paar jaar geleden lid was. De overstap naar digitaal zette ik in 2007.

'Het is voor mij topsport geworden waarbij het gaat om totale toewijding, precisie, mentale en fysieke kracht en een enorm respect voor elkaar'. Van den Eijnden schrijft dat in het nawoord van zijn boek 'Vechters/Fighters' dat hij in eigen beheer uit wist te brengen. Met het drietalige boek (er is ook een Japanse vertaling van titel en tekst) wil hij tevens 'de wereld van het kickboksen die de laatste tijd vaak negatief in het nieuws verschijnt, van een andere kant belichten'.

Het prachtig uitgevoerde, door Teun van der Heijden vormgegeven boek, bevat 29 portretten van kickboksers plùs een schitterende spread van een galawedstrijd.

Na de strijd •

Dat Van den Eijnden de vechters steeds direct na een wedstrijd fotografeerde is te zien aan het zweet en (vaak) het bloed op de gezichten. Het boekformaat is dusdanig dat je de koppen levensgroot of zelfs iets groter voor je ziet. Op de ernaast liggende pagina staat summiere informatie waaronder naam en gewicht en gewonnen of verloren. Onder die tekstpagina zit een deel van een andere vechtersfoto - kennelijk om een denkbeeldige tegenstander te suggereren.

Er volgde een procedure die inmiddels bij de hoogste nationale rechter is aangekomen; de Hoge Raad der Nederlanden. Hier zal worden beoordeeld of het Hof in haar eerdere beslissing het recht op een juiste manier heeft toegepast. In alle eerdere instanties werd al geoordeeld dat de publicatie van de fotobiografie niet kan worden tegengegaan op basis van de portret- dan wel privacyrechten van Cruijff.

Met andere woorden, of je nu een amateurfotograaf bent op zoek naar een eenvoudige manier om een fotoboek aan te maken of een professional die zijn aanbod wil uitbreiden, of zelfs maar gewoon wil weten waartoe de eigen klant in staat is, het loont de moeite om de mogelijkheden van Lightroom's Boek module even van naderbij te bekijken.

Indien je geluk hebt dat de verhouding van de Blurb boeken samenvalt met die van jouw eigen boekenleverancier, kan je zelfs het boek opmaken in Lightroom, de pagina's als JPG exporteren en deze dan bij je vertrouwde leverancier als boek bestellen.

Doek over de kop •

Het portretrecht geeft geen aanspraak op een exclusief exploitatierecht

Leen Thijsse is een simpel mens, sympathiek. Goedgekleed maar niet opvallend trendy, hij spreekt rustig en weet uit te leggen wat hem beweegt en is erg duidelijk in zijn uitspraken. Hij is nog steeds een beetje verbaasd wanneer er ineens vier ton op zijn bankrekening verschijnt. Dit is de tweede keer dat ik hem interview. Enkele jaren geleden leefde hij in een soort 24-uurs economie, waar de Chinezen begonnen met telefoneren wanneer de Amerikanen net naar bed waren gegaan. Hij werkte ruim vijftien uur per etmaal om het allemaal een beetje bij te kunnen houden.

Scott Kelby werd geboren in 1960 in Lakeland, Florida. Vanwege zijn interesse voor muziek speelde hij in een rockband. Er moest echter brood op de plank komen en zo werd hij financieel consulent bij Merrill Lynch. “Mijn hele kantoor was behangen met foto’s. Ik hield mij in die tijd veel bezig met reisfotografie, wanneer mijn job dit toeliet. Maar eerlijk gezegd, ik kon soms ‘s nachts niet slapen, want veel van mijn klanten waren al op leeftijd en ik moest adviseren over het beleggen van hun spaargeld. Wanneer de beurs omlaag ging, betekende het meteen een daling van hun maandinkomen. Mijn vrouw vond dat ik eigenlijk niet geschikt was voor dit werk: “Lieverd, je bent te veel begaan met het lot van je klanten, je bent hier niet voor geschapen. En bovendien, zíj willen beleggingen, zij willen geen Scott Kelby, dus laat het los. Je moet iets creatievers gaan doen!”

Zeven jaar geleden interviewde ik hem als een vakfotograaf met een passie voor natuur, die begon door te breken. Nu is hij uitgegroeid tot de nummer één in zijn specialisme in onze streken. Het is eigenlijk snel gegaan, maar niet zonder hobbels. Jan Vermeer geldt terecht als pool-specialist, na vele reizen naar de Noord- en Zuidpool streken, waarover hij twee monumentale boeken uitgaf en twee in wat bescheidener uitvoering. Ondanks de succesvolle verkoop ervan, werd de uitgeverij echter meegesleept in het faillissement van het moederbedrijf.