Auteursrechthebbende▼

Op 13 augustus 2019 verscheen bericht over een auteursrechtelijk geschil tussen de makers van de musical Vape (hierna: Vape) en de rechthebbende op de (klassieke) musical Grease (hierna: Grease).[1] Grease stelt dat Vape inbreuk maakt op haar rechten. Vape stelt dat er geen sprake is van een inbreuk omdat er sprake is van ‘fair use’[2], meer specifiek van een parodie. Daarom leek het mij interessant, hoewel de casus naar buitenlands recht beslist zal worden, om in deze bijdrage (kort) de parodie aan de hand van dit voorbeeld naar Nederlands recht te behandelen.

Op 30 juli 2019 verscheen er bericht dat Katy Perry zich schuldig had gemaakt aan plagiaat. Haar nummer ‘Dark Horse’ lijkt volgens de jury te veel op het nummer ‘Joyful Noise’ van Marcus Tyrone Gray.[1] Men kan zich naar aanleiding van dit bericht afvragen wat plagiaat nu eigenlijk is. In deze bijdrage wil ik daar nader op ingaan.[2] Daarbij zal ik eerst plagiaat bespreken, vervolgens zal ik de zogenaamde ontleningsleer bespreken en tot slot zal ik de verweren van Katy Perry bespreken.

Op 30 juli 2019 wees het gerechtshof Amsterdam arrest in een zaak die ging over uitputting.[1] Uitputting is geregeld in art.12b van de Auteurswet en is een van de beperkingen voor de auteursrechthebbende met betrekking tot zijn exclusieve bevoegdheden. In deze bijdrage wil ik dit arrest behandelen. Ik zal daarbij eerst een korte samenvatting van de (relevante) feiten geven, vervolgens zal ik de rechtsvraag geven en beantwoorden en tot slot zal ik een conclusie trekken en daarbij het belang van dit arrest voor iedere fotograaf bespreken.

In januari 2019 verscheen er een bericht over een auteursrechtelijk geschil tussen Xclusive-Lee INC. (hierna: Xclusive) En Jelena Noura “Gigi” Hadid (hierna: Gigi Hadid).[1] Gigi Hadid is een internationaal bekend supermodel. De zaak ging over het gebruik door Gigi Hadid – namelijk het posten op Instagram – van een foto van Xclusive – waarop zijzelf stond afgebeeld– zonder toestemming van Xclusive. Gigi Hadid is niet de eerste beroemde persoon die een foto van een ander gebruikt zonder toestemming.[2] De uitkomst van deze zaak lijkt op het eerste oog verbazingwekkend, want de zaak werd door de rechter ‘dismissed’, hetgeen lijkt op een Nederlandse niet-ontvankelijk verklaring.[3] Gigi heeft de zaak dus ‘gewonnen’. In deze bijdrage wil ik de redenen hiervoor bespreken.[4]

In het Nederlandse auteursrecht is het uitgangspunt dat de maker de auteursrechthebbende is op zijn werk.[1] Op dat uitgangspunt bestaan uitzonderingen. In deze bijdrage wil ik nader ingaan op een belangrijke uitzondering, namelijk de uitzondering bij een dienstverband.[2] Deze uitzondering is opgenomen in art. 7 Aw.

Eind april 2019 heeft de non-profit organisatie Creative Commons, die zich inzet voor vrij gebruik van creatief werk, een zoekmachine uitgebracht met de naam CC Search.[1] Via deze zoekmachine kan men in een database van zo’n 300 miljoen afbeeldingen met een zogenaamde Creative Commons licentie zoeken.[2] Deze afbeeldingen zijn dan vrij (dat wil zeggen zonder verdere toestemming en zonder betaling) te gebruiken, maar aan de licentie kunnen bepaalde voorwaarden verbonden zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan naamsvermelding, uitsluitend niet commercieel gebruik en / of een verbod op afgeleide werken.[3] Men dient alert te zijn op deze voorwaarden, anders zou er alsnog inbreuk gemaakt kunnen worden op de rechten van de maker.

In mijn eerdere artikel met betrekking tot het vastleggen van auteursrecht heb ik reeds enkele praktische tips gegeven omtrent het bewijzen van de hoedanigheid als auteursrechthebbende.[1] Niet alle opties die ik heb gegeven hebben gelijke bewijskracht. In deze bijdrage wil ik daarom nader ingaan op de opties die de sterkste bewijskracht hebben. Hieraan liggen de wettelijke vermoedens ex. art. 4 lid 1 en 8 Aw ten grondslag.

Onlangs sprak ik iemand die onderzoek had gedaan naar haar familiebanden. Zij kwam erachter dat er bij het CBG (Centrum voor familiegeschiedenis) te Den Haag een foto aanwezig was van een voorouder die reeds geruime tijd overleden is en waarvan zij zelf geen foto’s heeft. Deze foto is opgenomen in een niet openbaar archief betreffende oorlogsmisdadigers. Tijdens een bezoek aan het CBG heeft zij de foto kunnen zien. Zij had graag een kopie willen maken omdat dit de enige (bekende) foto is van deze voorouder. De medewerkers van het CBG informeerden haar dat het maken van kopieën niet toegestaan is. Zij vroeg mij wat de juridische grondslag van dit verbod is.

De Europese richtlijn met de naam: “auteursrechten in de digitale eengemaakte markt” (hierna: richtlijn), ook wel aangeduid als “linktax en uploadfilter”, is na veel discussie aangenomen door het Europees Parlement.[1] Deze richtlijn zal grote invloed hebben op het online gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal zoals o.a. uw foto’s. De meest relevante nieuwe regels uit deze richtlijn zien voornamelijk op het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal door platforms. Denk hierbij bijvoorbeeld aan YouTube, Instagram of Facebook. Ik zal nu allereerst de richtlijn en de betekenis daarvan voor u bespreken, vervolgens zal ik ingaan op de meest controversiële artikelen van het voorstel en tot slot zal ik een samenvatting en een vooruitblik geven. Hierbij zal ik met het oog op de leesbaarheid enkele delen uit mijn eerdere artikel over deze richtlijn herhalen.[2]

Het Europese richtlijnvoorstel met de naam: “auteursrechten in de digitale eengemaakte markt” (hierna: voorstel), ook wel aangeduid als “linktax en uploadfilter”, is na veel discussie aangenomen door de Europese Raad.[1] Dit voorstel zal grote invloed hebben op het online gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal zoals o.a. uw foto’s. De meest relevante nieuwe regels uit dit voorstel zien voornamelijk op het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal door platforms. Denk hierbij bijvoorbeeld aan YouTube, Instagram of Facebook. Ik zal nu allereerst het voorstel en de betekenis daarvan voor u bespreken, vervolgens zal ik ingaan op de meest controversiële artikelen van het voorstel en tot slot zal ik een samenvatting en een vooruitblik geven.

Naar aanleiding van een op 11 december 2017 gewezen vonnis door het Gerecht in Eerste Aanleg van Curaçao[1] leek het mij leuk om een klein (virtueel) uitstapje te maken en te kijken hoe in Curaçao wordt geoordeeld in inbreukkwesties.

Voor een auteursrechthebbende is het van belang om bij het verlenen van toestemming voor het gebruik van een foto duidelijk aan te geven tot hoever de toestemming strekt. Wordt in het algemeen toestemming gegeven voor het gebruik van de foto zonder hier grenzen aan het stellen dan kan het zo zijn dat de fotograaf de gebruiker van de foto een onbegrensde toestemming geeft voor ieder gebruik van de foto. Dit is uiteraard niet wenselijk.

U heeft de foto waarschijnlijk wel voorbij zien komen of er op zijn minst over gehoord; de selfie die een aap wel of niet zelf heeft genomen en de fotograaf die al jaren in verschillende juridisch procedures verwikkeld is. Onlangs kwam de fotograaf weer in het nieuws omdat bekend werd dat hij inmiddels de kosten die verbonden zijn aan het voeren van de procedures niet meer kan dragen en bijna failliet is.

Onlangs heeft het Duitse federale hooggerechtshof (Bundesgerichtshof) zich uitgesproken over een kwestie waarin het recht van panorama ter discussie stond.[1] De organisator van cruises, AIDA Cruises, die haar cruiseschepen versiert met een op de boeg geverfde mond trad op tegen een organisator van excursies aan land tijdens cruises in Egypte. De organisator van de excursies had namelijk een foto op zijn website geplaatst waarop het zijaanzicht van een schip van AIDA en daarmee ook de kenmerkende ‘kusmond’ te zien is. De organisator van de cruises maakte bezwaar tegen de openbaring van deze foto, omdat hiermee haar werk (de kusmond) onrechtmatig werd geopenbaard. De organisator van de excursies beriep zich op het recht van panorama.

Vers van de Amerikaanse pers, een geval waarin Getty Images voor de rechter wordt gedaagd door fotografe Carol Highsmith en er één miljard dollar wordt gevorderd.

Carol Highsmith, een bijzonder gerenommeerde fotografe, ontving in december 2015 een brief van het namens Getty/Alamy optredend bureau License Compliance Services. In deze brief werd zij er van beschuldigd dat zij inbreuk maakte op de auteursrechten van Getty omdat zij een (eigen) foto op haar site had geplaatst. Ze ontving een rekening van $120,=.

De parodie-pinguïn is geen nieuw ontdekte diersoort, maar onderdeel van een opnieuw aangewakkerde parodiediscussie op het internet.
Aanleiding is onder andere dit artikel van Arno Lodder[1], die van mening is het openbaar maken van een ‘meme’ van een afbeelding van een pinguïn onder de parodie exceptie valt. Getty Images had volgens Lodder geen factuur mogen sturen voor het openbaar maken van de meme op het blog van de Duitse Geeksisters.

Recent wees de Amsterdamse rechtbank in de zaak Roadside-Laks een vonnis waarin geoordeeld werd dat de eisers in kwestie onvoldoende hebben kunnen aantonen dat de betreffende foto’s auteursrechtelijk beschermd zijn.[1]
Daarop is de nodige commotie ontstaan omdat – ons inziens volstrekt ten onrechte - de conclusie getrokken is dat de rechtbank heeft geoordeeld dat foto’s niet meer auteursrechtelijk beschermd zouden zijn.[2]

Uit het vonnis volgt echter niet meer en niet minder dat om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen er sprake moet zijn van een werk met een eigen oorspronkelijk karakter dat het persoonlijk stempel van de maker draagt. Dat is volledig in overeenstemming met de inhoud van artikel 10 Auteurswet.

Het Europees Parlement zal vandaag, 9 juli, stemmen over de hervorming van de Europese auteursrechtregelgeving. Die hervorming houdt onder meer een wijziging van het zogenaamde ‘recht op panorama’ in.
Naar aanleiding van deze mogelijke wijziging ontvangen we regelmatig vragen vanuit de praktijk. Met dit artikel zal ik in kaart brengen welke regelgeving er in Nederland geldt ten aanzien van het fotograferen van panorama’s en wat voor consequenties de voorgenomen wijziging voor het auteursrecht in Europa kan meebrengen.

Al eerder besprak ik het vonnis van de Antwerpse rechter inzake van Giel - Tuymans[1] waarbij werd geoordeeld dat het naschilderen van een foto van van Giel door kunstenaar Tuymans plagiaat was.
‘Plagiaat?! Onmogelijk!’, klonk als een schreeuw in de nacht vanuit bepaalde kunstzinnig georiënteerde contreien. Want de vrijheid van de kunstenaar zou zo onaanvaardbaar worden beperkt. Dat moet niet kunnen, want kunst is heel belangrijk. De storm van kritiek op de achterhaalde bepalingen van de auteurswet wakkerde weer aan. Er werden debatavonden georganiseerd om met elkaar te bespreken hoe dit zou moeten veranderen.

In de creatieve sector woedt een discussie. Over de invloed van een foto als inspiratiebron voor het werk van de beroemde kunstenaar Luc Tuymans.
Tuymans heeft een schilderij gemaakt van de Belgische politicus Jean-Marie Dedecker. Hij baseerde zich hierbij overduidelijk op een foto van Dedecker gemaakt door de Belgische fotografe Katrijn Van Giel. Daaraan valt weinig te ontkennen wanneer men beiden naast elkaar legt.
Wat Tuymans echter wel ontkent, is dat hij door het maken van het schilderij inbreuk heeft gemaakt op de auteursrechten van Van Giel.

Op 3 april 2015 heeft de Hoge Raad in de zaak Geen Stijl vs Sanoma over de uitgelekte naaktfoto’s van Britt Dekker tussenarrest gewezen.
Deze zaak is om een aantal redenen interessant, maar vooral omdat de foto’s getoond werden door middel van een hyperlink. In eerdere jurisprudentie is steeds bevestigd dat het plaatsen van een hyperlink geen nieuwe openbaarmaking oplevert. De vraag die hier speelt is of dat ook het geval is wanneer het gaat om het gaan om onrechtmatige content. Dus, wanneer een hyperlink wordt geplaatst naar een artikel, film of foto’s die niet met toestemming van de rechthebbende op de bronwebsite is openbaar gemaakt is dat dan onrechtmatig?

Of het geldende auteursrecht nog beantwoordt aan de wensen vanuit de praktijk is een vraag die velen bezighoudt.

Als fotograaf die zijn foto’s gebruikt ziet in magazines, dagbladen en websites – om maar eens wat voorbeelden te noemen - zonder dat daarvoor toestemming is gevraagd, staat u volledig in uw recht als u de uitgever of websitehouder aanspreekt vanwege inbreuk op uw auteursrechten.

Maar recht hebben en recht krijgen, dat zijn twee verschillende zaken. Heel vaak worden foto’s op het eerste verzoek wel verwijderd, maar helaas niet altijd. Een veel gehoord verweer is ‘de foto stond op een rechtenvrije site’ of ‘er staat geen copyrightnotice in de foto’.

Social media

Wie een foto plaatst op Twitter of een video op YouTube of een ander sociaal medium draagt daarbij meestal ook (een deel van) de auteursrechten over aan dat sociale medium.

Die overdracht betekent dan ook de foto of video door het betreffende sociale medium verder verspreid en geëxploiteerd mag worden. In de meeste gevallen zal het zo’n vaart niet lopen en zal het sociale medium die bepaling alleen maar hebben opgenomen om aansprakelijkheid voor verdere verspreiding uit te sluiten. Maar de kans bestaat dat jouw werk met een beroep op die overdracht van rechten, ook commercieel gebruikt gaat worden zonder dat je er zelf zeggenschap over hebt en een vergoeding voor ontvangt. Wie dat niet wil, kan beter geen foto’s en video’s plaatsen op deze sociale media en deze anders dusdanig voorzien van een watermerk dat de foto en video niet zomaar gebruikt kunnen worden.

Collega De Jong heeft ooit een foto gemaakt van Jan Wauters die Jan Mulder interviewt. In 2010 verscheen er een biografie over Jan Mulder bij uitgeverij 'De Buitenspelers'. De biografie is geschreven door verschillende auteurs, onder wie W., die het hoofdstuk over de Brusselse jaren van Jan Mulder heeft geschreven. W. is auteur van boeken over voetbal en over artikelen over sport die worden gepubliceerd in Vlaamse en Nederlandse kranten, tijdschriften en op websites.

Over de reikwijdte van het auteursrecht op het internet bestaat al lange tijd discussie. In (recente) rechtspraak over dit onderwerp is onder meer bepaald dat het plaatsen van een hyperlink naar inbreukmakende content op een andere website niet gezien kan worden als een openbaarmaking in de zin van de auteurswet, en dus geen auteursrechtinbreuk kan opleveren.[1]
In 2010 bepaalde het Hof in Den Haag in de uitspraak tussen FTD en Eyeworks dat FTD als aanbieder van de vindplaatsen van illegaal te downloaden films wel degelijk aangesproken kon worden wegens het ‘onrechtmatig en systematisch faciliteren’ van auteursrechtinbreuken. Hier was volgens de rechter geen sprake van een auteursrechtinbreuk sec, maar het faciliteren van inbreuken was ten opzichte van de rechthebbende wel onrechtmatig.[2]

Met de opkomst van social media als Facebook en Twitter heeft het delen van afbeeldingen een enorme vlucht genomen. Gebruikers kunnen op eenvoudige wijze foto’s of afbeeldingen uploaden via een achterliggende fotodienst, waaronder bijvoorbeeld TwitPic, Lockerz of Flickr. Dat deze ongelimiteerde mogelijkheid tot het openbaar maken van afbeeldingen tegen de borst kan stoten van de originele auteursrechthebbende, bleek al eerder. Fotograaf Morel postte foto’s van de aardbeving in Haïti op zijn persoonlijke twitteraccount. Morel was echter niet gecharmeerd toen de Franse Fotodienst AFP gebruik maakte van zijn foto’s en hiermee geld verdiende. AFP beriep zich hier op de algemene voorwaarden van fotodienst TwitPic waarin is bepaald dat derden automatisch een licentie op de door gebruikers geplaatste foto’s wordt verleend.[1]

Inleiding

Eén van de rechten die een fotograaf heeft, is het recht om uitsluitend zelf te bepalen of een foto gebruikt mag worden en onder welke voorwaarden. De auteurswet kent wel een paar uitzonderingen zoals het citaatrecht en de parodie-exceptie, maar daarbuiten geldt toch dat voor het gebruik van iemands foto vooraf toestemming gevraagd moet worden.