Recensie▼

Anton Corbijn neemt een aparte plaats in binnen de Nederlandse fotografie. En als eigenzinnig fotograaf van popmuzikanten hoort hij ook al vele jaren tot de absolute wereldtop. Zijn 60ste verjaardag is aangegrepen voor een grote overzichtstentoonstelling in het Haags Gemeentemuseum waar tot en met 21 juni onder de titel Hollands Deep werk van de afgelopen vier decennia te zien is.

De kloeke catalogus die bij gelegenheid daarvan werd uitgebracht door Schirmer/Mosel geeft een mooie selectie te zien. Onwillekeurig dringt zich de vergelijking op met famouz, Corbijns bejubelde eerste fotoboek waarmee hij in 1989 internationaal naam maakte. Prachtig alleen al hoe dat boek opent met een woest abstract portret dat Don Van Vliet alias Captain Beefheart met oliekrijt van Corbijn maakte. Natuurlijk, Corbijns grandioze fotoportret van de Captain in de Mojavewoestijn is ook opgenomen in Hollands Deep maar anders dan in famouz krijgt hij geen mooie witte lege bladzijde naast zich maar - veel minder aansprekend - het portret van een andere artiest, Joe Cocker, in Scheveningen, 1979.

Bij gelegenheid van de Week van het Gezicht werd een boek gepubliceerd met foto's van Erik Hijweege. Hijweege, - ondermeer bekend van Noir, een fotoboek over Afrikaanse Bosjesmannen en albino’s - houdt zich sinds een paar jaar bezig met collodium fotografie. Hij was het ook die de Stichting Eigen Gezicht benaderde met het idee om een serie portretten te maken met dit 19e eeuwse procedé. Dit vanuit de gedachte 'dat het breekbare van de foto's op glas mooi zou aansluiten bij de breekbaarheid van de geportretteerden'. Maar, zo vervolgt hij zijn dankwoord aan het eind van het boek, hij had het mis: 'De mensen die bij mij in de studio kwamen hadden allemaal juist een heel krachtige uitstraling’.

Van fotografe Wiesje Peels mag het geen circusboek genoemd worden. En dat is begrijpelijk. Want ook al zijn de foto's genomen in circussen uit de hele wereld, de door haar gefotografeerde artiesten - zowel mensen als dieren - voeren geen circusacts op. Wat dan wel? In een interview dat ik met haar had voor het webmagazine Brabant Cultureel vertelde de fotografe dat ze als een soort regisseur met de artiesten samengewerkt had om zulke thema's te verbeelden als 'eenzaamheid', 'tragiek', 'humor', 'blijdschap', 'intimiteit' en ‘vertrouwen’.

Museum Boerhaave, het in Leiden gevestigde Rijksmuseum voor de Geschiedenis van de Natuurwetenschappen en van de Geneeskunde, loopt tot en met 4 januari 2015 een tentoonstelling met de titel 'Hit & Run. Ed van der Elsken fotografeert het Philips NatLab'.

Bij gelegenheid daarvan verscheen een gelijknamig fotoboekje. Tot op zekere hoogte zou je het een ingrijpend herziene heruitgave kunnen noemen van NATLAB, het prachtige bedrijfsfotoboekje dat Philips in 1989 cadeau gaf aan medewerkers en relaties toen het Natuurkundig Laboratorium te Eindhoven zijn 75-jarig bestaan vierde.

'Afgelopen 5 jaar fotografeerde Ed van der Elsken met enige regelmaat in het Natuurkundig Laboratorium', zo schreef de toenmalige directie in het voorwoord. 'Niet om precies vast te leggen wat we allemaal doen (....) maar om de mensen te treffen die het allemaal doen'. En inderdaad, ook in deze hightech-omgeving heeft Nederlands beroemdste stad- en straatfotograaf op de eerste plaats oog voor de mens.

‘Soms doen je spieren zo zeer dat je een groot verlangen krijgt om te stoppen. In de acht kan dat niet, je moet aan de anderen denken, maar er doen zich wel momenten voor dat je hoopt op materiaalpech van de boot.’
Aldus Niels van der Zwan. Één van de belangrijke figuren uit de Nederlandse roeisport die Stephan Vanfleteren portretteerde voor het boek 'Helden op het water'. Van der Zwan ziet er ook echt uit als een held, met zijn haast klassiek Romeinse kop en zijn brede, ruig behaarde borstkas. Een echte roeier? Het zou ook een worstelaar kunnen zijn of een discuswerper.
Om meteen maar een misverstand te voorkomen: 'Helden op het water' is géén fotoboek, al speelt fotografie er een niet geringe rol in. Je kunt het eerder omschrijven als een bloemlezing met verzameling verhalen over de Nederlandse roeisport sinds 1846. Verhalen die geïllustreerd zijn met archieffoto's, waaronder ook mooi 19e eeuws materiaal.

De titel van het tweetalige boek waarin de portretten en verhalen bijeengebracht zijn, is fraai gekozen. Want deze vrouwen hebben niet alleen vreselijk lichamelijk te lijden (gehad), ze worden ook vaak door hun omgeving genegeerd, alsof ze niet bestaan, onzichtbaar zijn. En de Duitse fotografe maakt ze als het ware weer zichtbaar, geeft ze een gezicht. Dat doet zij op de eerste plaats door hen prachtig te fotograferen in hun mooiste kleren tegen een zwarte achtergrond. Door die zwarte achtergrond worden ze bijna letterlijk losgemaakt van hun dagelijkse omgeving, worden het individuele personen met een eigen wil en waardigheid. En zo kijken ze vaak ook in de lens: hier ben ik. Ze lijken een niet kapot te krijgen schoonheid uit te stralen - en sommigen lachen er ook bij. Niet dat de fotografe het mooier voor wil stellen dan het is. Maar hoe zwaar gehavend de gezichten en andere lichaamsdelen van deze vrouwen ook zijn, ze worden niet neergezet als slachtoffers.

'Het is voor mij topsport geworden waarbij het gaat om totale toewijding, precisie, mentale en fysieke kracht en een enorm respect voor elkaar'. Van den Eijnden schrijft dat in het nawoord van zijn boek 'Vechters/Fighters' dat hij in eigen beheer uit wist te brengen. Met het drietalige boek (er is ook een Japanse vertaling van titel en tekst) wil hij tevens 'de wereld van het kickboksen die de laatste tijd vaak negatief in het nieuws verschijnt, van een andere kant belichten'.

Het prachtig uitgevoerde, door Teun van der Heijden vormgegeven boek, bevat 29 portretten van kickboksers plùs een schitterende spread van een galawedstrijd.

Na de strijd •

Dat Van den Eijnden de vechters steeds direct na een wedstrijd fotografeerde is te zien aan het zweet en (vaak) het bloed op de gezichten. Het boekformaat is dusdanig dat je de koppen levensgroot of zelfs iets groter voor je ziet. Op de ernaast liggende pagina staat summiere informatie waaronder naam en gewicht en gewonnen of verloren. Onder die tekstpagina zit een deel van een andere vechtersfoto - kennelijk om een denkbeeldige tegenstander te suggereren.