Documentair

Innova IFA24 210 gr/m2, prachtig fine art mat papier, voor een vriendelijke prijs

Review geschreven door: Jan R. Smit, Fine Art Printing Specialist

Inleiding

De firma Innova, begin deze eeuw gestart en geleid door een management team dat zijn sporen heeft verdiend in de vervaardiging van digitaal printpapier voor vanaf het begin van de inktjet revolutie in de 80-er jaren van de vorige eeuw. Bij hun productontwikkeling laten zij zich vooral leiden door de markt als het gaat om Fine Art papieren. Een van hun papieren in de mat fine art portfolio is IFA24.

Een laatste keuze met vijf fotoboeken

Een keuze uit
Gepubliceerd: 16 december 2019

Dit is de laatste aflevering van een maandelijks terugkerende rubriek waarin we een selectie gaven van min of meer recent verschenen fotoboeken. Ditmaal kozen we vijf titels van zeer uiteenlopende boeken. 'Mother' van Paul Graham, 'Murder' van Guillaume Simoneau, 'The Other Side' van Nan Goldin, 'Zilverbeek-Silver Creek' van Lucas Leffler en tenslotte het achtste deel van 'The Opéra', samengesteld door Matthias Straub.

Ik ken weinig uitgevers die zoveel zorg besteden aan het uiterlijk van hun boeken als MACK. Je ziet het ook weer heel sterk bij 'Mother', het nieuwe fotoboek van Paul Graham. Alleen al het papier van omslag en schutbladen is prachtig. Het zacht rose, crêpe-achtige papier omsluit als het ware een grote schat: een serie liefdevolle portretten die de grote Britse fotograaf maakte van zijn moeder.
De eerste negen portretten laten een bejaarde vrouw zien die slaapt – die na zoveel jaren eindelijk eens mag uitrusten, zou je kunnen zeggen. Zorgelijke jaren? Ja, misschien wel, als je af mag gaan op het daarop volgende, door rose bladen afgescheiden portret. De oude vrouw lijkt te kijken in de lens van de camera. Een verdrietige blik? Beseft ze wel dat haar zoon haar fotografeert?
In de daarna volgende portretten slaapt moeder weer.
Graham toont zich wederom een meesterlijke fotograaf in kleur met deze subliem gedrukte foto's. Uit alles spreekt een grote toewijding. Van flatteren is geen sprake. De kleren van de vrouw zien er soms zelfs ietwat verfomfaaid uit. Soms lijkt ze ook zorgen te hebben in haar slaap, soms krijgt haar gezicht juist iets meisjesachtigs.

Uit het rijke leven en werk van Stephan Vanfleteren

Een keuze uit
Gepubliceerd: 26 november 2019

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'Present', het prachtige oeuvre-overzicht van Stephan Vanfleteren.

De eerste keer dat ik van de fotograaf Stephan Vanfleteren (1969) hoorde, was toen ik zijn boek 'Belgicum' onder ogen kreeg. Ik was overdonderd, zoals ik ooit overdonderd was door het fotoboek 'Sweet Life' van Ed van der Elsken. Ik kreeg sterk het gevoel dat hier een vergelijkbare grootheid op het podium van de fotografie was verschenen.
'Belgicum' kwam uit in 2007. En de boeken die Vanfleteren sindsdien gepubliceerd heeft alsook de bijbehorende exposities, hebben zijn ster alleen maar hoger doen rijzen. Dat wordt ook nog eens met grote overtuigingskracht bevestigd in het FoMu te Antwerpen waar tot en met 1 maart 2020 de overzichtstentoonstelling 'Present' te zien is. Nooit eerder heeft het museum alle ruimte vrij gemaakt voor een tentoonstelling van één fotograaf. En voor Vanfleteren zelf is het ook de eerste grote overzichtstentoonstelling. Ruim 450 foto's worden getoond.

Over fotokunst en twee Leica-pioniers

Een keuze uit
Gepubliceerd: 30 september 2019

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'Fotografie wordt Kunst Photo-Secession in Holland 1890-1937' en 'Dr. Paul Wolff & Tritschler Light and Shadow – Photographs from 1920-1950'.

Tot en met 8 december 2019 loopt in het Fotomuseum Den Haag de tentoonstelling 'Fotografie wordt Kunst. Photo-secession in Holland 1890-1937'. Er verscheen een aardige catalogus met een essay van Maartje van den Heuvel, conservator fotografie bij de Bijzondere Collecties van Universitaire Bibliotheken Leiden.
Tentoonstelling en catalogus bevestigen opnieuw hoe rijk de fotocollectie van de Leidse universiteit is. Alle foto's, voornamelijk vintage prints, zijn afkomstig uit die collectie en staan in de catalogus zoveel mogelijk in het originele formaat afgebeeld.
Onder de vroegste kunstfotografen bevonden zich diverse kunstschilders. George Breitner is een voorbeeld, veel bekender dan de landschapsschilder Louis Apol van wie een paar prachtige foto's (onder meer van een vrouw in een besneeuwde bomenlaan) opgenomen zijn.

Het rauwe, kleurrijke overleven in de grote stad

Een keuze uit
Gepubliceerd: 27 augustus 2019

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'Maldicidade' van de Braziliaanse fotograaf, cineast en beeldend kunstenaar Miguel Rio Branco.

Waar bevinden we ons eigenlijk? In een houten bushokje of een schuur? Wat doen die pasfotootjes die vastgeklemd zitten achter een plank? Er staan mannen op - van één man zijn zeven dezelfde foto's. Is dit misschien een ontmoetingsplek? Ja, het zou het interieur kunnen zijn van een urinoir, met in de wand spleten voor lucht en licht.
Ik doe een poging om één van de foto's te beschrijven uit het nieuwe boek van Miguel Rio Branco, dat onlangs gepubliceerd werd door Taschen. 'Maldicidade' is de titel. Hoe die vertaald wordt, weet ik niet, maar op grond van gegevens uit een woordenboek denk ik dat het zoiets betekent als 'Vervloekte stad’.

Op reis door het België van Simon Vansteenwinckel

Een keuze uit
Gepubliceerd: 28 juni 2019

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op het fotoboek 'Platteland' van de Belgische fotograaf Simon Vansteenwinckel.

Liefhebbers van friet die graag wat meer te weten willen komen over hun lekkernij kunnen in Brussel terecht in een echt Musée de la Frite ofwel Museum van de Friet, ook wel Frietkotmuseum genoemd. De organisatie die erachter zit, Home Frit' Home, heeft er ook de beschikking over een galerie waar kunstenaars hun eigen visie geven op België. En tot begin mei 2019 was daar de tentoonstelling 'Platteland' te zien van de Belgische fotograaf Simon Vansteenwinckel. Bij gelegenheid daarvan gaf Home Frit' Home een fraai uitgevoerd boek uit met dezelfde titel.
Er bestaan talloze Belgen. Dat van Vansteenwinckel is op de eerste plaats zwart-wit omdat hij in zwart-wit fotografeert. Daarnaast is het een België waar regelmatig eerder de donkere dan de lichte kanten van het leven te zien zijn, en waar het eerder avond of nacht is dan overdag. Bovendien houdt de fotograaf er kennelijk van zijn al of niet grofkorrelige taferelen extra donker af te drukken. Wat vaak vervreemdend of mysterieus werkt.

Vrouwen gezien door Hannah Starkey

Een keuze uit
Gepubliceerd: 28 februari 2019

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'Hannah Starkey Photographs 1997-2017' en 'The Opéra Vol. VII, 2018'.

Uitgever MACK bracht een prachtige monografie op de markt met een overzicht van werk van de Noord-Ierse fotografe Hannah Starkey. In één woord zou je haar werk hybride kunnen noemen, want ze vermengt diverse genres, van documentaire tot geënsceneerde fotografie. En er komen alleen maar vrouwen in voor.

In 'Hannah Starkey Photographs 1997-2017' staan veel foto's die de titel 'Untitled' dragen. Ze lijken ook vaak onbestemde momenten vast te leggen zoals de foto van een vrouw in een restaurant die door een beregend raam naar buiten kijkt of van een in zichzelf gekeerde vrouw in een donkere ruimte. Maar vergis je niet, alles is met grote zorgvuldigheid geconstrueerd en in scène gezet. Soms doet een foto aan een filmstill denken. Of aan een schilderij van Hopper. En steeds gaat het over vrouwen in uiteenlopende situaties, thuis, op straat, in een café of waar dan ook.

Vivian Maier blijft verrassen, óók in kleur

Een keuze uit
Gepubliceerd: 25 januari 2019

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'Vivian Maier – Die Farbphotographien'.

Het is en blijft een ongelooflijk verhaal. Het verhaal van Vivian Maier (1926-2009), een Amerikaanse nanny (zeg maar kinderoppas) die tientallen jaren op de straten van New York en – vooral – Chicago en omgeving fotografeerde zonder dat iemand, uitzonderingen daargelaten, daar ooit iets van terugzag. Een zeer eigenzinnige alleenstaande vrouw die op het einde van haar leven in de problemen kwam, de huur niet meer betaalde van de opslagruimte waar ze haar gigantisch archief - bestaande uit meer dan 100.000 foto's, negatieven, dia's films en onontwikkelde filmrolletjes - opgeslagen had. En hoe die enorme verzameling, omdat ze niet reageerde op aanmaningen, voor een paar honderd dollar in handen kwam van een veilingmeester die het materiaal in drie parten verdeelde en verkocht aan drie verzamelaars. Dat was in 2007. Het grootste deel kwam in handen van zekere John Maloof. Hij probeerde in contact te komen met de voor hem onbekende fotografe die toen nog leefde maar slaagde daar niet in. Pas nadat hij in het voorjaar van 2009 haar overlijdensbericht in de krant had gelezen, begon hij een aantal foto's op internet te zetten om ze weer door te verkopen.

Een film over Henri Cartier-Bresson: l'amour tout court

Een van de fotografen die mij heeft geïnspireerd, sinds de eerste foto die ik van hem zag, is Henri Cartier-Bresson. De foto is wereldberoemd, een man die over plassen springt. Een eenzame actie, logisch en duidelijk, die mij wél met de vraag liet zitten waarom de man op een dergelijke manier over de plassen sprong, niet de vraag of hij al dan niet droge voeten wilde houden, maar de vraag wat hem bewoog. De geestesgesteldheid waarin hij op dat moment in verkeerde. Was het vrolijkheid of noodzaak? Een foto die zowel een herkenbare emotie overbrengt maar die ook weer veel vragen oproept.

De schijnbaar eenvoudige wijze van fotograferen, het gebrek aan wat men ‘perfecte techniek' noemt en waar je op een opleiding of van je hoofdredacteur waarschijnlijk een onvoldoende voor kreeg, een naar het onscherpe neigende foto die haarscherp een essentie neerzette en die je vragende brein hard aan het werk zette.

Deze fotograaf heeft vrijwel zeker niet alleen mij geïnspireerd. Bijna iedereen die wérkelijk betrokken is bij de inhoud van het beeld moet een soortgelijke ervaring hebben ondergaan bij het zien van Cartier-Bressons foto’s. Zonder opsmuk, zonder effecten, maar met een intensiteit die zeldzaam is.

Cartier-Bresson richtte samen met Robert Capa, George Rodger, David 'Chim' Seymour en William Vandivert het vermaarde agentschap Magnum Photos op. Zij 30 jaar jongere vrouw Martine Franck, waarmee hij in 1970 trouwde, was van oorsprong Antwerpse. Zij trad in 1983 toe tot Magnum Photos.

Ghirri, een aparte meester in de kleurenfotografie

Een keuze uit
Gepubliceerd: 31 augustus 2018

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'The Map and the Territory' van Luigi Ghirri.

Luigi Ghirri (1943-1992) is een pionier in de kleurenfotografie. Zijn meesterwerk 'Kodachrome' uit 1978 kun je vergelijken met 'William Eggleston's Guide' (1976) het baanbrekende fotoboek van die andere grote pionier op dat gebied, de Amerikaanse meester William Eggleston. Beide fotografen waren, ieder op hun eigen manier, wegbereiders voor kleur in de kunstfotografie.
Het was de Britse uitgever MACK die Ghirri's spraakmakende maar al lang praktisch onvindbare boek 'Kodachrome' in 2012 weer beschikbaar maakte door een heruitgave. En die ook in 2016 'Luigi Ghirri. The Complete Essays 1973-1991' uitgaf. Want Ghirri was behalve fotograaf ook iemand die uitvoerig schreef en filosofeerde over het medium fotografie.
MACK tekende tevens voor het schitterende overzichtswerk 'Luigi Ghirri. The Map and the Territory' dat een tentoonstelling begeleidt die langs drie belangrijke Europese musea reist en vanaf 26 september 2018 te zien zal zijn in Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía in Madrid.

De intieme naakten van Saul Leiter

Een keuze uit
Gepubliceerd: 30 juli 2018

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op 'In My Room' van Saul Leiter.

Saul Leiter (1923-2013) hoort tot de zeldzame grote fotografen wier werk pas in hun laatste levensjaren in de openbaarheid kwam. Hij hoort daarnaast ook tot de pioniers van de kleurenfotografie. In 2006 – hij was toen al over de 80 – publiceerde Steidl het opzienbarende fotoboek 'Saul Leiter Early Color'. Het bevat een prachtige verzameling kleurenfoto's die Leiter sinds begin jaren vijftig maakte op de straten van zijn woonplaats New York. Vaak naar abstractie neigende foto's van voorbijgangers, stukjes stad, bijzondere details.
Dat hij na zijn dood ook een groot aantal naakten in zwart-wit had nagelaten, was enkel bij intimi bekend. Het nu door Steidl uitgegeven boek 'In My Room' bevat een keuze uit zo'n 3000 foto's die door Leiter zelf afgedrukt werden. En net zoals destijds 'Early Color' biedt ook dit, op het zelfde formaat uitgebrachte boek een verrassende verzameling. Leiter blijkt een nog interessanter fotograaf dan we al wisten.

Overleven in het koude Karelia

Een keuze uit
Gepubliceerd: 13 april 2018

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op twee boeken uitgegeven door Schilt Publishing: The Earth's Circle. Kolodozero van Ekaterina Solovieva en Quantum van Camilla Jensen.

Schilt Publishing richt zich voornamelijk op documentaire fotografie in de breedste zin van het woord, niet op de laatste plaats documentaire fotografie met een persoonlijk karakter. Ook The Earth's Circle. Kolodozero van Ekaterina Solovieva past heel goed in het fonds. In mooie zwart-wit foto's en korte teksten doet de van oorsprong Russische, in Hamburg woonachtige fotografe verslag van het leven in Kolodozero, een dorpje in de republiek Karelia in het noordwesten van Rusland. Zij verbleef daar diverse malen in de periode 2009-2017.

Grote namen uit de Amerikaanse fotografie

Een keuze uit
Gepubliceerd: 30 augustus 2017

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op twee boeken die uitgegeven werden door Schirmer/Mosel Verlag: Centennial van Irving Penn en Arbus, Friedlander, Winogrand – New Documents 1967.

John Szarkowski leidde meer dan dertig jaar lang het 'Department of Photography' van het Museum of Modern Art in New York, het eerste museum ter wereld met zo'n fotografie-afdeling, opgericht in 1940. Hij is de auteur van diverse belangrijke boeken, waaronder The Photographer's Eye en het vierdelige The Work of Atget (samen met Maria Morris Hambourg) en stelde verschillende spraakmakende tentoonstellingen samen. Een van de meest invloedrijke was de tentoonstelling die hij in 1967 in het MoMA organiseerde onder de titel 'New Documents'.

In deze expositie bracht Szarkowski drie Amerikaanse fotografen samen die op dat moment nog niet zo bekend waren maar inmiddels tot de grote namen van de internationale fotografie worden gerekend: Diane Arbus (1923-1971), Garry Winogrand (1928-1984) en Lee Friedlander (1934). (Laatstgenoemde, de enige van het drietal die nog leeft, timmert als tachtiger overigens nog steeds flink aan de weg). De drie werden gepresenteerd als belangrijke vertegenwoordigers van een nieuwe generatie documentaire fotografen.

Opkomst en ondergang van de Jungle van Calais

Een keuze uit
Gepubliceerd: 26 april 2017

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op Ville de Calais van Henk Wildschut.

Op een septemberochtend in 2010 vertrok de Amsterdamse fotograaf Henk Wildschut naar de zogeheten Jungle van Calais, voor hem hét symbool van de problematiek van illegale immigranten in Europa. Hij was er sinds 2001 al vele malen geweest. Maar ditmaal was het voor de laatste keer, zo zei hij tegen zijn vrouw. Ze geloofde er niets van. “Je bent aan Calais verslaafd”, zei ze. En ze kreeg gelijk.

Zeker, in 2011 kwam een boek uit dat als een soort afronding van 'Calais' gezien kon worden, getiteld Shelter. Een prachtig, door Robin Uleman vormgegeven boek - uitgegeven door het helaas inmiddels ter ziele gegane Post Editions – waarin de provisorische, van karton en ander afval gemaakte huisjes en tentjes van migranten centraal staan. Wildschut zag in die provisorische bouwsels niet op de laatste plaats de vindingrijkheid en veerkracht waarvan mensen ook in zware omstandigheden blijk konden geven. Het boek bevatte foto's die gemaakt waren op diverse plekken in Europa, maar de nadruk lag toch wel op Calais.

'Maria' - een ode van de fotograaf aan zijn muze

Een keuze uit
Gepubliceerd: 6 april 2017

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op Maria – I Need Your Lovin' van Martijn van de Griendt.

Met uitzondering van zijn boek over z'n exen,  Exit wounds (as if),  kan het nieuwste fotoboek van Martijn van de Griendt zijn meest persoonlijke genoemd worden. Maria – I Need Your Lovin' is de titel. Een titel die op het eerste gezicht voor tweeërlei uitleg vatbaar lijkt. Want je zou kunnen denken dat de fotograaf zich met die woorden tot zijn geliefde richt. Maar nee, het gaat om Maria, een vrouw die met vele mannen het bed deelde, al was het maar om minder eenzaam te zijn, en die nog altijd op zoek is naar die ene ware liefde.

Tien jaar gelden kwam Van de Griendt haar tegen in zijn geboortestad Eindhoven – Maria, een van oorsprong Braziliaanse schoonheid. Hij was toen bezig met een nieuw boek dat Smokin' Boys, Smokin' Girls zou gaan heten. Het bleef niet bij een foto van een joint rokend meisje – Maria werd zijn muze. Tien jaar lang volgde hij haar in haar turbulente leven, een leven dat lang bepaald werd door seks en drugs maar de laatste tijd een stuk rustiger en gelukkiger lijkt te zijn geworden.

Nick Claeskens

Heimwee naar wat zal verdwijnen

'Er zit een nostalgische kronkel in mijn hoofd', zegt Nick Claeskens (°1990) 'Ik vind het jammer dat er zoveel verdwijnt. Daarom maak ik deze reportages. Binnenkort is alles weg. Alleen mijn foto's zullen getuigen van wat er ooit geweest is.'

We spreken mekaar terloops en onverwacht tijdens een demodag van de Fuji GFX in mijn eigen fotostudio te Antwerpen. Nick werkt al vijf jaar bij Foto Grobet in Antwerpen, de verdeler van de nieuwe Fuji middenformaatcamera. Als vertegenwoordiger van de verdeler zit hij hier mee aan de presentatietafel. Een atypisch boek tussen de X-bodies en de Y-lenzen trekt mijn aandacht. Niet vermoedend dat de auteur tegenover mij zit, blader ik aandachtig door het boek. Wanneer ik mijn waardering uitspreek voor de foto's, blijkt dat ik ongewild een compliment geef aan de jonge fotograaf zelf. Het is de aanleiding voor een diepgaander gesprek.

'Mijn opleiding heb ik gevolgd aan de Karel De Grote Hogeschool te Antwerpen - Linkeroever. De nadruk lag op de technische kant van het vak, en daar ben ik heel dankbaar voor,' vertelt Nick. 'Eerst heb ik een tijdje gewerkt als freelancer voor enkele kranten, maar vervolgens heb ik voor de zekerheid gekozen en ben ik als verkoper aan de slag gegaan bij Foto Grobet. Ik heb nog steeds mijn BTW-nummer. Dat behoud ik omdat ik wil blijven werken als fotograaf in bijberoep. Anders zou het echt jammer zijn dat ik dit gestudeerd heb.'

Een nieuwe pionier van de kleurenfotografie

Een keuze uit
Gepubliceerd: 22 december 2016

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op de monografie Fred Herzog – Modern Color.

Nog tot het begin van deze eeuw leefde het idee dat kleurenfotografie pas eind jaren zeventig een serieus medium was geworden voor documentair werk en kunstfotografie, met fotografen als William Eggleston, Stephen Shore en Joel Meyerowitz. We weten inmiddels wel beter dankzij diverse publicaties en tentoonstellingen. Niet op de laatste plaats van de Amerikaanse fotograaf Saul Leiter die in Early Color (2006) liet zien dat hij al eind jaren veertig schitterend werk maakte op dat gebied. En nu mogen we een nieuwe naam toevoegen aan het rijtje pioniers van de kleurenfotografie. Fred Herzog is zijn naam. Over hem verscheen een fraaie monografie bij Hatje Cantz met ruim 230 voor het merendeel niet eerder gepubliceerde foto's, voornamelijk in kleur.
Herzog, in 1930 geboren in Duitsland, emigreerde in 1952 naar Canada en woont sinds 1953 in Vancouver, de stad die tevens het hoofdonderwerp vormt van zijn werk.

Met een camera als wapen

Een keuze uit
Gepubliceerd: 22 november 2016

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op Duizend ogen van oorlogsfotografe Marielle van Uitert.

Terwijl op een houten tafel mijn been wordt verbonden door een paar studenten, maak ik op mijn rug een paar foto's van de kliniek. Ik ben in shock en kan deze werkelijkheid alleen nog door een lens benaderen, zo lijkt het.

Dit schrijft Marielle van Uitert (Kerkdriel, 1973) in haar nieuwe fotoboek Duizend ogen over een ingrijpende gebeurtenis die haar overkwam in Syrië, november 2012. De in Vught woonachtige oorlogsfotografe werd toen niet alleen kort ontvoerd, samen met haar schrijvende collega Irene de Zwaan, maar raakte drie dagen later gewond bij een mortieraanval tijdens een anti-Assad demonstratie. Kort erna lukte het beide journalistes de Syrische hel te ontvluchten via Turkije en veilig huiswaarts te keren.

Karol Plicka

In deze moderne tijd is het nemen van een foto hoegenaamd geen kunst meer. Een druk op de knop van de digitale camera, of de fotofunctie van de smartphone, levert direct een technisch behoorlijk geslaagde foto op, die je ook nog gelijk kunt bekijken, en desgewenst presenteren of delen met de hele wereld. Dat is iets waar menig fotograaf uit de tijd dat digitale camera's nog niet bestonden alleen maar van konden dromen. Hun aanpak dwong tot goed nadenken alvorens de sluiter van de camera te ontspannen. Niet alleen technisch, maar ook met aandacht voor het onderwerp voor de lens. Dat laatste ontbreekt er nogal eens aan bij digitaal verkregen foto's: technisch in orde, maar inhoudelijk vaak oppervlakkig. Uiteraard heeft de mogelijkheid van snel en ongeremd fotograferen ook weer zijn voordelen voor het verkrijgen van interessante spontane foto's. Desondanks is het goed om eens te kijken naar de doordachte werkwijze en inspiratie van de oude meesters.

Er zijn vele beroemde fotografen die ik in het kader van dit artikel nader zou kunnen beschouwen, maar daarover is in de regel al veel geschreven. Het internet staat er vol van, en herhaling van veel bekende zaken acht ik weinig zinvol. Daarom presenteer ik een in Nederland wat minder bekende, maar zeer bedreven en bevlogen fotograaf (en cineast !) uit het voormalige Tsjecho-Slowakije: Karol Plicka. Zijn blik op de wereld, vervat in prachtige, diepgaande, melancholische, bevestigende en soms zelfs dramatische beelden, is ook nu, in deze snelle digitale tijd, een inspiratiebron voor menig toegewijd fotograaf.

Teloorgang van Weense kroegen en hun clientèle

Een keuze uit
Gepubliceerd: 28 september 2016

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op het hier al eerder vermelde Golden Days Before They End van Klaus Pichler (foto's) en Clemens Marschall (tekst).

Fotoboeken over mensen in cafés zijn bepaald niet dik gezaaid. Het is ook geen gemakkelijk onderwerp, niet op de laatste plaats vanwege privacy-problemen. Maar soms lukt het een fotograaf en verreweg het mooiste voorbeeld vind ik nog altijd Café Lehmitz (1978) van Anders Petersen, een fotoboek waarin de Zweedse fotograaf de door de wol geverfde clientèle van een Hamburgse kroeg vereeuwigde.
Deze klassieker uit de 20e-eeuwse fotografie kwam me al snel in gedachten toen ik Golden Days Before They End  van Klaus Pichler (foto's) en Clemens Marschall (tekst) onder ogen kreeg. Het mooi uitgevoerde fotoboek gaat over verlopen bars en cafés in Wenen – ooit bloeiend, met name in de jaren zestig en zeventig - waar het publiek voornamelijk bestaat uit wat oudere alcoholisten en andere mensen aan de zelfkant van de samenleving. Voor een deel vergelijkbaar met de mensen in Café Lehmitz dus, maar de verschillen tussen de twee boeken zijn groter dan de overeenkomsten.

De rijke modewereld van Afrika

Een keuze uit
Gepubliceerd: 30 juni 2016

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op African Catwalk van Per-Anders Pettersson.

Bij het woord 'Afrika' denken veel mensen op de eerste plaats aan oorlog, economische malaise, vluchtelingen, aids, dictators, hongersnood en andere ellende. Uiteraard is dat niet voor niets, maar het immense continent bezit ook positieve, vaak minder bekende kanten. Denk alleen al aan muziek. Maar ook op het gebied van de mode gebeuren er fantastische en verrassende dingen, zo laat Per-Anders Pettersson zien in zijn interessante fotoboek African Catwalk.

Pettersson (1967) is een van oorsprong Zweedse fotograaf die al jaren opereert vanuit Zuid-Afrika en als fotojournalist heel wat oorlogen en ander wereldnieuws heeft verslagen. Sinds 2009 is hij daarnaast gefascineerd geraakt door mode in Afrika. De afgelopen jaren heeft hij meer dan veertig Fashion Weeks bezocht in 16 Afrikaanse landen. Het nu door Kehrer gepubliceerde boek geeft een sterke selectie van de foto's die hij daar maakte.

Terug naar The New West van Robert Adams

Een keuze uit
Gepubliceerd: 3 juni 2016

In deze maandelijks terugkerende rubriek geven we een selectie van min of meer recent verschenen fotoboeken die we graag onder de aandacht brengen. Steeds wordt minstens één van de vermelde titels nader belicht. Deze keer viel de keuze op The New West van Robert Adams.

Af en toe denk ik wel eens aan de fotoboeken die ik best wel interessant vond maar niet kocht, aan de spijt die ik daarvan kreeg en aan de vergeefse pogingen ze alsnog te kopen voor een redelijke prijs. Ik heb een lijstje van een stuk of tien aldus gemiste boeken waarop titels staan als Valparaiso van Sergio Larrain, Making Chicken Soup van Les Krims en Women are beautiful van Garry Winogrand. Het zijn boeken die schijnbaar nooit of zelden herdrukt worden.

Mijn lijstje zou ongetwijfeld een stuk langer zijn als ik er ook de - achteraf gezien belangrijke - fotoboeken bij reken die ik sowieso liet staan omdat ze me op een of andere manier niet aanspraken. The New West van Robert Adams bijvoorbeeld. De eerste druk van dit boek - inmiddels een collectors item - kwam uit in 1974, de tweede in 2001 en onlangs bracht Steidl een fraai verzorgde herdruk op de markt. Dat laatste gebeurde in het kader van een project dat beoogt het volledige oeuvre van Adams uit te geven, precies zoals de Duitse uitgever dat ook gedaan heeft (en nog doet) met het filmisch en fotografisch werk van Robert Frank.

De donkere kanten van België

Een keuze uit
Gepubliceerd: 8 augustus 2015

Recentelijk verschenen twee fotoboeken over Belgi

Belgische herfst

Tussen het voorjaar van 1982 en het najaar van 1985 werd België geterroriseerd door de Bende van Nijvel, een groep criminelen die moordend en rovend door de provincie Brabant trok. De Belgische fotograaf Jan Rosseel was zes jaar toen zijn vader vermoord werd door de bende, één van de 28 dodelijke slachtoffers. Dertig jaar later komt hij met een bijzonder boek dat misschien geen nieuw licht werpt op de nooit opgehelderde misdaden maar dat intrigeert van de eerste tot de laatste bladzijde.
Het drietalige boek Belgische herfst heeft als ondertitel Een geconfabuleerde geschiedenis. Confabuleren is een medische term die je kunt vertalen als 'de gaten in het geheugen opvullen', zo vertelde Rosseel bij de presentatie van zijn boek in het FoMu te Antwerpen. Daar is ook tot 4 oktober 2015 een gelijknamige tentoonstelling ingericht.

Aaron Lapeirre

'Ik kook graag,' zegt Aaron Lapeirre (1986) terwijl hij de pan op het vuur zet. 'Heb jij al gegeten?' Letterlijk 'tussen de soep en de patatten' praten we een hele avond over fotografie en over de absolute vrijheid waarmee het beoefend zou moeten worden. De zomerse avondzon streelt ons op hetzelfde terras waar ik vijftien jaar geleden zijn vader Carl heb geïnterviewd. Aaron was toen nog een puber, maar is ondertussen opgegroeid tot een zelfbewuste jongeman. Sportvliegtuigen dalen, net als toen, in glijvlucht af naar de luchthaven van Wevelgem, juist achter de tuin. De poes vlijt zich tegen mijn been aan en laat duizend haren achter op mijn zwarte broek. De schnitzel smaakt heerlijk!

Vagebond

Charleroi gezien door Stephan Vanfleteren, de winterreis van een betrokken fotograaf

De Belgische fotograaf Stephan Vanfleteren heeft al diverse fotoboeken op zijn naam staan. Charleroi -Il est clair que le noir est gris is een nieuw hoogtepunt in zijn oeuvre. Het verscheen bij gelegenheid van een prachtige tentoonstelling in het Musée de la Photographie te Charleroi - op zichzelf al een reis vanuit Nederland meer dan waard.

Charleroi oogt op het eerste gezicht bepaald niet vriendelijk, maar fotogeniek is ze wel. Dat denk ik als ik vanaf het station langs de kilometerslange Avenue Paul Pastur loop aan het eind waarvan het Musée de la Photographie gevestigd is in een prachtig verbouwd voormalig karmelietessenklooster.
Er zijn verschillende redenen om daarheen te gaan maar de voornaamste is de expositie 'Charleroi' van Stephan Vanfleteren. Het is de laatste in een reeks tentoonstellingen waarvoor het fotomuseum diverse fotografen heeft gevraagd hun visie te geven op Charleroi - op zichzelf al een uiterst lovens- én navolgenswaardig initiatief. Bernard Plossu, Dave Anderson, Jens Olof Lasthein en Claire Chevrier gingen Vanfleteren voor. Ik weet niet hoe zijn collega's de opdracht uitgevoerd hebben, maar ik hoef maar een korte blik in de tentoonstellingsruimte te werpen om te weten: dit is prachtig.

Bespiegelingen aan de vooravond van een beurs

De eerste Professional Imaging die ik meemaakte voelde als een grote gok betreffende het welslagen. Met de laatste Profoto in Den Haag nog in gedachten. Deze traditionele beurs kalfde zienderogen af. De laatste editie zag ik daar trieste mannen in lege stands die je aankeken met een smekende blik: "Kom alsjeblieft bij mij, verkopen hoeft niet, maar aanspraak...

Lege gangpaden en babbels

De beurs had nog gered kunnen worden. Met een militaire oefening in de gangpaden, dat leek nog wel het meest zinvolle en nog veilig ook: publiek kon onmogelijk door een granaat worden getroffen.

Wat wel bleef waren de soms saillante verkoopargumenten. Een wel zeer merkwaardige kwam van de man de flitsers verkocht met het aanzien van langwerpige koektrommels. Paar knullige kleppen er op. "De flitsers zijn rechthoekig. Omdat de sluiter van een camera ook rechthoekig is maak je met een rechthoekige reflector een bijzonder efficiënt gebruik van je flitsvermogen en dus van het rendement. Je verdeelt hiermee het licht over het gehele beeld. Een ronde reflector doet dit niet, daar gaat veel licht verloren. " Ik vertelde hem dus dat wij niet tot zaken konden komen: "Jammer, ik heb een Rolleiflex en dat beeld is vierkant..." Er is zo hier en daar nog steeds niets veranderd in dozenschuifland...

Lviv, stad van paradoxen

Een keuze uit
Gepubliceerd: 21 januari 2015

In deze nieuwe rubriek staat steeds één fotoboek centraal waaruit een aantal foto's wordt gekozen.
Lviv, stad van paradoxen / city of paradoxes mag het spits afbijten.

Het gaat om een samenwerkingsproject van documentair fotograaf Dolph Kessler, stedenbouwkundige Kees van Ruyven, journalist Michiel Driebergen, filosoof Ruud Meij en kaartenmaker Herman Zonderland. Fotografie en tekst nemen een even belangrijke plaats in.

Lliv - in de loop der tijden afwisselend bekend als Leopolis, Lemberg, Lwów en Lvov - ligt in het westen van Oekraïne, niet ver van de Poolse grens. Met zo'n 750.000 inwoners is het zo groot als Amsterdam en combineert het in de woorden van Kessler 'de elegantie van Parijs en Wenen met het drama van Berlijn'.

Geen gewoon circusboek van Wiesje Peels

Recensie
Gepubliceerd: 5 november 2014

Van fotografe Wiesje Peels mag het geen circusboek genoemd worden. En dat is begrijpelijk. Want ook al zijn de foto's genomen in circussen uit de hele wereld, de door haar gefotografeerde artiesten - zowel mensen als dieren - voeren geen circusacts op. Wat dan wel? In een interview dat ik met haar had voor het webmagazine Brabant Cultureel vertelde de fotografe dat ze als een soort regisseur met de artiesten samengewerkt had om zulke thema's te verbeelden als 'eenzaamheid', 'tragiek', 'humor', 'blijdschap', 'intimiteit' en ‘vertrouwen’.

Terug naar het NatLab van Ed van der Elsken

Recensie
Gepubliceerd: 1 oktober 2014

In 1989 produceerde Philips het bedrijfsfotoboekje NATLAB van Ed van der Elsken als jubileumgeschenk voor medewerkers en relaties. Vijfentwintig jaar later kan een breder publiek kennis maken met dit weinig bekende onderdeel van Van der Elskens oeuvre.

Museum Boerhaave, het in Leiden gevestigde Rijksmuseum voor de Geschiedenis van de Natuurwetenschappen en van de Geneeskunde, loopt tot en met 4 januari 2015 een tentoonstelling met de titel 'Hit & Run. Ed van der Elsken fotografeert het Philips NatLab'.

Bij gelegenheid daarvan verscheen een gelijknamig fotoboekje. Tot op zekere hoogte zou je het een ingrijpend herziene heruitgave kunnen noemen van NATLAB, het prachtige bedrijfsfotoboekje dat Philips in 1989 cadeau gaf aan medewerkers en relaties toen het Natuurkundig Laboratorium te Eindhoven zijn 75-jarig bestaan vierde.

'Afgelopen 5 jaar fotografeerde Ed van der Elsken met enige regelmaat in het Natuurkundig Laboratorium', zo schreef de toenmalige directie in het voorwoord. 'Niet om precies vast te leggen wat we allemaal doen (....) maar om de mensen te treffen die het allemaal doen'. En inderdaad, ook in deze hightech-omgeving heeft Nederlands beroemdste stad- en straatfotograaf op de eerste plaats oog voor de mens.

Joseph Nicéphore Niépce

Rond 1500 gaf Leonardo da Vinci al een uitvoerige beschrijving van de camera obscura, maar het was een teruggetrokken levende uitvinder uit een Frans dorpje die als eerste een afbeelding op lichtgevoelig papier wist vast te leggen. Nicéphore Niépce maakte in 1816 vanuit zijn werkkamer de eerste foto van de wereld.

Om twaalf uur ’s middags is het bijna helemaal stil in Saint-Loup-de-Varennes, een dorp een paar kilometer voorbij Chalon-sur-Saône langs de route nationale naar Lyon. Ook in kleur is het een verstilde plek; de ongeplaveide paden, de oude waterput, de muren en daken van de huizen hebben allemaal dezelfde tint.
Het enige leven speelt zich af in het wegrestaurant, waar stevige vrachtwagenbestuurders in afwachting van hun lunch schijven stokbrood verkruimelen. Niemand kijkt naar de kleurige bloemen op tafel. Aan de overkant, dwars op de weg en verscholen achter een bemoste muur en bomen, staat een twee verdiepingen hoog landhuis, met erkerramen in het puntdak en een in later tijden bijgebouwd torentje. Het doodlopende straatje aan de achterkant van het huis is genoemd naar de vroegere bewoner: rue Nicéphore Niépce.