Portretrecht▼

Onder een portret wordt natuurlijk verstaan ‘letterlijk’ het portret: de afbeelding van iemands gelaat waaraan deze herkenbaar is maar in de loop der jaren is in de jurisprudentie het begrip ‘portret’ verder geduid omdat er ook sprake kan zijn van een portret als het gelaat zelf niet herkenbaar in beeld is gebracht. Het moet in elk geval gaan om een afbeelding waaruit de identiteit van een persoon kan blijken. Daarbij is niet belangrijk of die persoon voor iedereen kenbaar is, de grens is al bereikt als zijn naasten hem herkennen als persoon.

Op 21 juni 2019 verscheen op privacy-web.nl een artikel over de ‘boevenspotter’ Jaime van Gastel.[1] In zijn vrije tijd gaat dhr. Van Gastel op zoek naar criminelen (met name zakkenrollers) om deze vervolgens aan te geven bij de politie; in Amsterdam werkt hij samen met het zakkenrollersteam. Van deze speurtochten maakt hij video’s en deze plaatst hij op zijn YouTube kanaal. De gezichten van agenten in deze video’s laat hij ‘blurren’ door zijn editor. Bij verdachten doet hij dat niet of in ieder geval niet standaard. In deze bijdrage wil ik nader ingaan op het portretrecht van de verdachten.[2]

In mei 2019 was Ariana Grande in het nieuws in verband met een auteursrechtelijk geschil.[1] Kort samengevat heeft zij een aantal foto’s van de fotograaf Robert Barbera (die hij van haar op straat had gemaakt), zonder zijn toestemming, op haar Instagram geplaatst. Ariana Grande heeft op Instagram met zo’n 154 miljoen volgers een groot bereik. De desbetreffende foto’s verkregen in totaal 3.392.035 likes.[2]

Begin mei 2019 heeft het OM per abuis een foto van Tony de G. die dient als kroongetuige in een zaak tegen motorclub Caloh Wagoh verspreid.[1] Eind april 2019 was het OM tevens in het nieuws in verband met een vergelijkbaar geval.[2] Onno de Jong de advocaat van Tony de G., verklaarde hierover als volgt: ‘Het is niet erg handig en het is niet goed te maken. Bovendien is er geen wettelijke basis voor het terugvragen van deze foto’s. Dus dat gaat vast niet lukken.’[3]

Op 18 maart 2019 vond een schietpartij plaats in Utrecht. Deze verschrikkelijke gebeurtenis leverde veel imposante foto’s van politieagenten op. Bij het lezen van de krant vroeg ik mij daarom af: mag je foto’s maken van politieagenten?

Begin maart 2019 verschenen de eerste berichten en al snel werd er overal over gesproken. Ik doel op het feit dat Yolanthe en Wesley uit elkaar zijn.[1] Men heeft het in die gesprekken vaak over de tattoo – van het hoofd van Yolanthe - die Wesley op zijn zij heeft laten zetten, en hoe vervelend dat wel niet moet zijn voor Wesley. Deze vervelende situatie is juridisch gezien interessant. De tattoo is namelijk een portret.

Roy Donders, reality tv-ster, kapper, stylist en zanger en eigenaar van een kledingwinkel, plaatste camerabeelden op zijn facebookpagina van de vermeende winkeldieven van zijn designkleding. Donders is niet cameraschuw te noemen, maar of dit ook geldt voor de vermeende winkeldieven blijft nog maar de vraag. Het plaatsen van camerabeelden op social-media kan een effectief middel zijn om boeven op te sporen, in het bijzonder wanneer een facebookpagina een bereik heeft van ruim 62.000 volgers. De vraag is of deze camerabeelden eigenlijk wel gemaakt hadden mogen worden - en misschien nog belangrijker: of deze beelden op social-media hadden mogen worden geplaatst.

Misschien dat u het zich nog wel kunt herinneren, de ophef over de voorpagina van de Volkskrant van 16 augustus 2016. Kort na de golf van aanslagen in onder andere Frankrijk en België werden op Schiphol aangescherpte controles uitgevoerd door de marechaussee in samenwerking met het leger. Hierbij werden ook auto’s die van en naar Schiphol reden aan de kant gezet en gecontroleerd. Een fotograaf nam hierbij een foto van een --volgens de hoofdredacteur van De Volkskrant later genoemde-- man met een ‘moslim-achtig uiterlijk’, terwijl deze vanuit de auto in gesprek was de marechaussee waarbij op de achtergrond twee zwaar bewapende militairen zichtbaar waren. Over de foto stond de tekst ‘Is Schiphol nog veilig?’ en er werd verwezen naar een groot artikel over de beveiliging op pagina 4 en 5 van de krant. In dit artikel komt de geportretteerde man niet voor en in het artikel wordt er ook niet naar hem verwezen.

Op de voorpagina van de Volkskrant van 16 augustus 2016 stond een paginagrote foto afgebeeld van een bestuurder van een auto die moest stoppen voor een controle op een toegangsweg naar Schiphol. De bestuurder is duidelijk herkenbaar in beeld en heeft een ‘moslim-achtig uiterlijk’[1]. De foto laat zien dat de bestuurder in gesprek is met een marechaussee en op de achtergrond zijn twee zwaar bewapende militairen zichtbaar. Door de foto staat de tekst: ‘Is Schiphol nog veilig?’. De foto dient ter aankondiging van een groot artikel op pagina 4 en 5 over de beveiliging van Schiphol. In dat artikel komt de geportretteerde niet voor en ook wordt er niet naar de geportretteerde verwezen.

Inleiding

Op 20 september 2016 heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, verder aan te duiden als EHRM, uitspraak[1] gedaan in de door Het Parool tegen de Staat der Nederlanden aangespannen zaak. Een zaak kan alleen bij het EHRM worden aangebracht als klacht tegen een publieke instantie of overheid en ook pas nadat alle rechtsmiddelen in de betreffende lidstaat zijn aangewend. De klacht moet gaan over een schending van een van de rechten die zijn neergelegd in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, hierna te noemen EVRM.

In de betreffende klacht ging het om een afweging van artikel 8, het recht op bescherming van de privésfeer, en artikel 10, de vrijheid van meningsuiting.

De parodie-pinguïn is geen nieuw ontdekte diersoort, maar onderdeel van een opnieuw aangewakkerde parodiediscussie op het internet.
Aanleiding is onder andere dit artikel van Arno Lodder[1], die van mening is het openbaar maken van een ‘meme’ van een afbeelding van een pinguïn onder de parodie exceptie valt. Getty Images had volgens Lodder geen factuur mogen sturen voor het openbaar maken van de meme op het blog van de Duitse Geeksisters.

Een succesvolle onderneming waar het prettig werken is, vindt het belangrijk om de waardering voor haar medewerkers te tonen en organiseert daarvoor met regelmaat activiteiten. Jaarlijks is er de ‘jubilarissendag’ waarbij alle medewerkers die dat jaar jubileren met hun partners en kinderen worden bedankt voor hun inzet van de afgelopen jaren en een passend cadeau en gratificatie krijgen overhandigd. Van deze overhandiging door de directeur aan de jubilaris worden door de bedrijfsfotograaf foto’s gemaakt en tot slot wordt er een groepsfoto gemaakt van alle jubilarissen met de directie. Na dit officiële gedeelte volgt een informele receptie voor alle medewerkers van het bedrijf en aansluitend gaat de directie met de jubilarissen en hun gezin uit eten. Elk jaar weer kijkt de directie van het bedrijf terug op een geslaagde jubilarissendag en is ze trots op haar medewerkers die zich al die jaren toch maar voor het bedrijf hebben ingezet.

In de uitzending van 1 april jl. van ‘De rijdende rechter’ boog mr. Visser zich over het auteursrecht van een fotograaf en de handhaving van diens rechten.

De casus was als volgt. De heer Mooren is freelance fotograaf en heeft medio 2009 een foto gemaakt van een vrouw in een rode jurk, op een grasveld in Amsterdam Zuidoost.  Deze foto heeft Mooren ingestuurd aan Zuidoost Partners in het kader van een fotowedstrijd. Een voorwaarde voor deelname aan deze wedstrijd was dat de deelnemer aan Zuidoost Partner toestemming geeft zijn/haar foto’s rechtenvrij te publiceren voor niet commerciële promotionele doeleinden.

In navolging van de kwestie Cruijff/Tirion (lees hier meer) heeft de Nederlandse rechter (Gerechtshof Amsterdam, 10 december 2013 [1]) zich wederom gebogen over het portretrecht van professionele voetbalspelers.

Op 19 november 2013 is door het Amsterdamse Hof uitspraak gedaan in het Hoger Beroep inzake de hyperlinkkwestie tussen GeenStijl en Playboy. Al eerder hield ik u hierover op de hoogte.

De feiten; kort

GeenStijl plaatste een link naar Imageshack, een Australische website waar bestanden tussen gebruikers gedeeld kunnen worden. De link verwees naar een bestand met daarin de uitgelekte naaktfoto’s van Britt Dekker voor het kerstnummer van Playboy.
De vraag die in het geding was is of het plaatsen van een hyperlink een auteursrechtinbreuk oplevert, en of deze specifieke manier van linken van invloed is op de beoordeling van de rechtmatigheid van de gebruikte link.

In navolging van de uitspraak in kort geding van 5 juni 2012 is recent het vonnis in hoger beroep op het kort geding van 18 december 2012 gepubliceerd op rechtspraak.nl.
De uitspraak is hoger beroep is hier te vinden: uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHAMS:2012:4045.

Op 14 juni werd er door de Hoge Raad een arrest gewezen in een al lang lopende zaak tussen Johan Cruijff enerzijds als eiser en Uitgeverij Tirion en Guus de Jong (79) anderzijds als verweerders. Hoewel het arrest van groot belang is was deze eigenlijk al min of meer te voorzien. Het is een grondig gemotiveerd arrest waarin de Hoge Raad zich ook uitspreekt over haar overwegingen die bijzonder waardevol zijn.

‘Een rijk geïllustreerd aan voetballer Johan Cruijff gewijd fotoboek’ is de inzet van een geschil tussen Johan Cruijff en uitgeverij Tirion dat origineel dateert uit 2003. Kort samengevat bracht Tirion een boek met een fotobiografie van Cruijff op de markt. Cruijff vindt dat Tirion hiervoor toestemming had moeten vragen op grond van zijn portretrecht (art. 21 Auteurswet) en zijn privacyrecht (art. 8 EVRM). Tirion heeft Cruijff aangeboden hem een vergoeding te betalen voor het gebruik van de foto’s waarop hij is afgebeeld. Deze vergoeding heeft Cruijff echter afgewezen.

Collega De Jong heeft ooit een foto gemaakt van Jan Wauters die Jan Mulder interviewt. In 2010 verscheen er een biografie over Jan Mulder bij uitgeverij 'De Buitenspelers'. De biografie is geschreven door verschillende auteurs, onder wie W., die het hoofdstuk over de Brusselse jaren van Jan Mulder heeft geschreven. W. is auteur van boeken over voetbal en over artikelen over sport die worden gepubliceerd in Vlaamse en Nederlandse kranten, tijdschriften en op websites.

Inleiding

De afgelopen weken ontving ik twee keer kort achter elkaar van verschillende cliënten, beiden professioneel fotograaf, de vraag om advies met betrekking tot het openbaar maken op respectievelijk internet en in een televisieprogramma van beeldopnames die zij gemaakt hadden van verdachten van een inbraak. De vragen hadden uitsluitend betrekking op de portretrechten van de verdachten: zouden de verdachten zich tegen de openbaarmaking kunnen verzetten?

Het Gerechtshof Amsterdam heeft op 3 januari 2012 arrest gewezen in het hoger beroep van Johan Cruijff c.s. tegen Tirion Uitgevers en Guus de Jong (Tirion c.s.). Het hof acht de vorderingen van Cruijff niet toewijsbaar en bekrachtigde het vonnis. In het kort komt het er in deze zaak op neer dat Cruijff geen redelijk belang heeft om zich te verzetten tegen het fotoboek ‘Johan Cruijff – De Ajacied’. Omdat Cruijff in dit hoger beroep niet heeft gereageerd tegen de afwijzing van zijn merkenrechtelijke vordering, beperkt dit hoger beroep zich tot diverse aspecten van het portretrecht en privacy.

Inleiding

Stel, u bent free-lance fotograaf en één van uw portretfoto's wordt gepubliceerd op een prominente plaats in de zaterdageditie van uw eigen krant. Vol trots constateert u dat, u bent blij en stuurt de krant uw factuur. De vrouw die u zo prachtig heeft vastgelegd, ziet uw foto ook, herkent zichzelf maar is er absoluut niet blij mee. Zij stelt dat u als fotograaf inbreuk heeft gemaakt op haar portretrecht en stuurt u een brief met factuur voor de geleden schade.

U zult de vrouw waarschijnlijk verwijzen naar de krant die de foto heeft gebruikt en de zaak als afgedaan beschouwen.
Maar als u de uitspraak van het Hof 's Gravenhage van 24 augustus 2010 in de zaak van het Turkse Dansfeest kent (Hof Den Haag, 24 augustus 2010, LJN: BN5095, dan zou het best eens kunnen zijn dat u als fotograaf erg zenuwachtig wordt van zo'n brief van een geportretteerde omdat u weet dat u (ook) aansprakelijk kunt zijn.